Oświetlenie ogrodowe – jak je dobrać do ogrodu?

Podświetlenie charakterystycznych punktów w ogrodzie (np. altany, okolic oczka wodnego, czy miejsca do wypoczynku) pozwala korzystać z nich także po zapadnięciu zmroku. Podświetlenie alejek i ciągów komunikacyjnych na terenie posesji za pomocą niskich lamp, wyznacza zazwyczaj drogę do określonego punktu. Ze względów bezpieczeństwa należy oznaczyć światłem wszystkie schody i pojedyncze stopnie, które nocą mogą stanowić niebezpieczną pułapkę.

Ogrodowe oświetlenie różni się m.in. ze względu na technologię pozyskania prądu, jaka stosowana jest w wybranych lampach. Obecnie do najpopularniejszych należą dwa typy zasilania.

• Napięciowe – prąd pobierany jest z istniejącej sieci elektrycznej. Oświetlenie takie wymaga rozprowadzenia przewodów oraz stworzenia instalacji wraz z odpowiednimi zabezpieczeniami i całą niezbędną infrastrukturą. Tradycyjne oświetlenie ogrodowe planuj na etapie zakładania ogrodu ze względu na konieczność doprowadzenia pod ziemią przewodów elektrycznych w konkretne miejsce poboru prądu. Przeprowadzenie tej operacji w istniejącym już ogrodzie oznacza częściowe zniszczenie trawnika lub konieczność przesadzenia albo ominięcia roślin.
• Fotowoltaiczne – panele fotowoltaiczne produkują prąd z energii słonecznej, która powstaje dzięki przemianom zachodzącym na krzemowych panelach fotowoltaicznych pobierających energię niezależnie od pory roku i od siły nasłonecznienia – wystarczy, że jest jasno. Dlatego lampy solarne napędzane instalacją fotowoltaiczną działają także w pochmurne dni.

Panele fotowoltaiczne należą do ekologicznych, odnawialnych źródeł energii. Napędzane nimi lampy pozwalają na oszczędne oświetlenie przestrzeni. Ich wadą jest natomiast wciąż dość wysoka cena całej inwestycji, równoważona jednak przez niskie koszty produkcji prądu.

Najdroższa w eksploatacji jest tradycyjna instalacja elektryczna. W oświetleniu ogrodowym najczęściej występuje napięcie 230 V. Do uzyskania niższego napięcia niezbędny jest transformator, co niesie ze sobą sporo ograniczeń takich jak mniejsza liczba przyłączonych punktów odbioru prądu albo konieczność użycia grubszych przewodów (układane są zazwyczaj na głębokości ok. 30 cm).

Instalacja 230 V jest najczęściej spotykanym, uniwersalnym sposobem oświetlenia ogrodu oraz okolicy domu i do takiego napięcia przystosowana jest większość opraw elektrycznych. Jej przewody umieszcza się głębiej – ok. 70-80 cm pod ziemią. Wykonanie instalacji należy powierzyć uprawnionym do tego fachowcom. Zewnętrzne ogrodowe oprawy oświetleniowe używane w tego typu instalacji muszą mieć odpowiedni współczynnik ochrony IP (min. 44) i powinny znajdować się w odpowiedniej odległości od fundamentów domu. Instalacja 230 V wymaga również zabezpieczenia obwodu domu automatycznie działającymi wyłącznikami: nadmiarowo-prądowym (chroniącym przed przeciążeniem instalacji) i różnicowo-prądowym (chroniącym przed porażeniem prądem).

Żarówki i ogrodowe oprawy świetlne należy dobrać do rodzaju instalacji. Wśród energooszczędnych żarówek wyróżnia się kilka rodzajów produktów.

Żarówki lub lampy LED

Żarówki lub lampy LED – energooszczędne oświetlenie wykorzystywane w zastępstwie coraz mniej popularnych halogenów. Dostępne w bardzo wielu rodzajach, różniących się rodzajem gwintów, wyglądem bańki i mocą:

• tradycyjne żarówki wolframowe – łączą ze sobą tradycyjną formę żarówek z technologią LED, żarówki w kształcie kuli, świeczki, kapsułki, spirali lub rurki - wybór form pozwala perfekcyjnie dopasować je do indywidualnych potrzeb praktycznych i estetycznych,
• żarówki dekoracyjne – modne i lubiane żarówki z widocznym żarnikiem, który został w nich zastąpiony diodami elektroluminescencyjnymi,
• lampy liniowe – tzw. świetlówki,
• taśmy, paski, listwy dekoracyjne – w zastosowaniach zewnętrznych, np. w ogrodzie, powinny posiadać podwyższone parametry dotyczące ochrony.

Jedną z najważniejszych zalet oświetlenia LED w ogrodzie jest fakt, że nie emituje ono ultrafioletu, który przyciąga wiele owadów, a w ślad za nimi pająki, nietoperze i żaby. Ten typ oświetlenia doskonale sprawdzi się w okolicy tarasu lub do oświetlenia ogrodu w pobliżu domu i samych zabudowań. Ich wadą jest dość wysoka cena zakupu oraz wrażliwość na wysokie temperatury.

Żarówki halogenowe

Żarówki halogenowe – wyposażone w wysokiej jakości żarnik wolframowy oraz gazy szlachetne. Dają jasne, mocne światło i zużywają mniej energii w porównaniu z tradycyjną żarówką, ale niestety silnie się nagrzewają. W ogrodzie świetnie sprawdzą się do mocniejszego oświetlenia strategicznych miejsc (brama, wejście, schody) lub np. jako pierwsza lampa wyznaczająca początek ogrodowej ścieżki.

Kwestia czasu oświetlania poszczególnych elementów posesji jest uzależniona w zasadzie wyłącznie od preferencji użytkowników. Wykorzystanie czujników ruchu pozwala na oszczędzanie energii, zwłaszcza przy użyciu lamp solarnych, w których ilość wytworzonego prądu jest ograniczona.

Programatory czasowe pozwalają regulować czas oświetlenia w zależności od długości dnia, pory roku oraz indywidualnych potrzeb.

Czujniki zapewniają komfort użytkowania i wymierne oszczędności energii elektrycznej. W instalacji oświetleniowej ogrodu można zastosować:

• czujniki ruchu – uruchamiają oświetlenie w chwili, kiedy ktoś znajdzie się w obszarze ich działania,
• czujniki zmierzchowe – włączają daną lampę lub całość oświetlenia po zapadnięciu zmroku i wyłączają rano (te czujniki powinny zostać umieszczone w niezacienionym miejscu i poza zasięgiem światła lamp),
• programatory czasowe – nie są czujnikami sensu stricto, ale pozwalają na włączanie oświetlenia w zaprogramowanym czasie.

Dodatkowe rozwiązanie w postaci systemu inteligentnej instalacji pozwala sterować oświetleniem wewnątrz i na zewnątrz budynku przy pomocy smartfona lub komputera.

Współczesne lampy pełnią określone funkcje w konkretnych miejscach. Zamontowane oświetlenie wydobywa i podkreśla detale, pozostawiając inne elementy w cieniu. Umożliwia również odnalezienie drogi i zwiększa bezpieczeństwo mieszkańców.

• Lampy ścienne – tradycyjne kinkiety zewnętrzne dostępne w szerokiej gamie wielkości, przeważnie montowane na ścianach budynków, w okolicy wejścia. Umożliwiają doświetlenie drzwi i przestrzeni wokół domu.
• Lampy stojące – podświetlają fragmenty ogrodu zagospodarowane niską roślinnością. Jeżeli lampa ma spełniać swoje zadanie, powinna wystawać ponad poziom zieleni lub znajdować się przed ścianą drzew lub krzewów, np. wzdłuż ścieżki.

• Oświetlenie najazdowe – wytrzymałe lampy montowane w ziemi, kostce brukowej podjazdu lub chodnika. Można po nich chodzić lub najechać na nie kołem samochodu. Ze względu na niewielką ilość emitowanego światła wykorzystywane są zazwyczaj do dyskretnego zaznaczania ciągów komunikacyjnych lub w celach dekoracyjnych.
• Lampy sufitowe – w zastosowaniach zewnętrznych zdają egzamin na werandach i tarasach, podobnie jak tradycyjne oświetlenie wewnątrz pomieszczeń. Ciekawym rozwiązaniem jest umieszczenie sufitowych punktów świetlnych w podbitce dachowej, tak by efektownie podświetlały jego ściany.
• Latarnie – podobnie jak lampy stojące dają sporo światła i dobrze prezentują się w dużych, starych ogrodach. Powinny być osadzane na trwałym podłożu, wysokie latarnie wymagają posadowienia na fundamencie.
• Girlandy, lampiony, latarenki, oświetlenie świąteczne – pełnią funkcję dekoracyjną, wprowadzając na stałe lub okresowo ciepły, przytulny nastrój. Girlandy można zawiesić pomiędzy drzewami lub bezpośrednio na ich koronach. Możliwości są uwarunkowane nasadzeniami w danym miejscu.

Zakup najtańszej instalacji oświetlenia zewnętrznego i ogrodowego, opartego na tradycyjnych oprawach oświetleniowych i żarówkach wiąże się z najwyższymi kosztami eksploatacyjnymi.

Lampy LED i panele fotowoltaiczne pomimo wyższych kosztów zakupu, dają czystą i tanią energię pozyskaną z promieni słonecznych.

O sposobie, w jaki należy zamontować i podłączyć oświetlenie ogrodowe powinien zadecydować uprawniony elektryk. Koszt całości zależy od rozległości inwestycji, liczby punktów oświetleniowych, automatyzacji i poziomu skomplikowania całej instalacji.

W przypadku wyboru technologii oświetlenia sprawdza się zasada „tani zakup – droga eksploatacja, drogi zakup – tania eksploatacja”, działająca w wielu innych dziedzinach z zakresu budownictwa i nie tylko.

Jaki kabel do oświetlenia ogrodu?

Ogólna zasada mówi o stosowaniu mniejszych przekrojów kabla do oświetlenia o małej mocy. W praktyce należy zdać się na decyzję uprawnionego fachowca, ponieważ podłączenia i wykonania instalacji elektrycznej nie można wykonać samodzielnie (chyba że ma się wymagane uprawnienia).

Jakie żarówki do oświetlenia ogrodu?

Dobierz żarówki pasujące do opraw ogrodowych. Moc powinna być dostosowana do efektu, jaki chcesz osiągnąć. Wyraźne oświetlenie wymaga większej mocy żarówek. Kameralny nastrój w ogrodzie stworzysz przy pomocy tych o mniejszej mocy.