Kalla

Kalla (Zantedeschia) inaczej nazywana jest kalią lub kallijką, ale jej prawidłowa nazwa to cantedeskia. Roślina ta pochodzi z rodziny obrazkowatych, a jej środowiskiem naturalnym jest środkowa i południowa część Afryki. Kalie rosną na terenach okresowo przesychających oraz zalewowych – mogą przetrwać suszę dzięki kłączom, a odradzają się wtedy, kiedy wody jest dostatecznie dużo. Obecnie znamy osiem gatunków tych ciekawych roślin, można je spotkać niemal na całym świecie (oprócz Antarktydy). Także w Polsce kalie uprawiane są jako rośliny ozdobne – głównie na kwiat cięty i jako gatunek doniczkowy, a w okresie wiosenno-letnim można uprawiać je w ogrodzie czy na tarasie. Swą popularność cantedeskie zawdzięczają ładnym, często nakrapianym liściom oraz pięknym kwiatostanom, które mogą być białe, żółte, pomarańczowe, różowe, czerwone, purpurowe, zdarzają się także kwiaty dwubarwne.

Wiele uprawianych na świecie kalli pochodzi od cantedeskii etiopskiej (Zantedeschia aethiopica), która kwitnie na biało w okresie od lutego do maja. Roślina ta do Europy została sprowadzona w XVII wieku. Kolorowo kwitnące kalie zostały uzyskane ze skrzyżowania ze sobą kilku gatunków botanicznych: cantedeskii Rehmana i Eliota oraz kalli biało plamistej. Mieszańce zakwitają latem.

Byliny te mają grube, bulwiaste kłącze, z którego wyrastają szeroko strzałkowate liście długości około 80-100 cm (w zależności od gatunku i odmiany liście mogą mieć długość od 15 do nawet 150 cm). Liście są ciemnozielone, u wielu gatunków nakrapiane na biało. Utrzymują się na roślinie od zimy do wiosny (u cantedeskii etiopskiej) lub od wiosny do jesieni (u pozostałych gatunków).

Pędy kwiatostanowe wyrastają ponad liście i składają się z pochwy oraz kolby kwiatostanowej. Kolby są drobne, barwy żółtej, natomiast główną ozdobą rośliny są barwne pochwy, które mogą mieć kolor biały, żółty, pomarańczowy, różowy, czerwony purpurowy (niemal czarny), zdarzają się także kwiaty dwubarwne. Owocem kalii jest jajowata lub kulista jagoda barwy zielonej albo pomarańczowej.

Kalie preferują stanowiska ciepłe i jasne, ale nie bezpośrednio na słońcu. Cantedeskie etiopskie lepiej rosną w podłożu o odczynie obojętnym lub zasadowym, kolorowe mieszańce preferują lekko kwaśny odczyn gleby. Podłoże powinno być próchnicze, przepuszczalne i stale wilgotne w okresie wzrostu i kwitnienia. Rośliny nawozimy nawozem wieloskładnikowym co około 2-3 tygodnie, możemy zasilać je także nawozem organicznym. Kallom należy zapewnić okres spoczynku w odpowiednim czasie – pobudzi to rośliny do wytwarzania nowych pędów i kwiatostanów.

Ze względu na dość wilgotne środowisko uprawy kalle mogą być narażone na rożne choroby. Należą do nich np. zgnilizna kłącza (brunatne plamy u podstawy łodygi, kłączu i korzeniach), zgnilizna mokra podstawy łodygi (gnicie kłącza i korzeni, biały nalot), plamistość pierścieniowa i smugowa (plamy i smugi na liściach). Silnie porażone rośliny przeważnie trzeba usuwać i palić, aby patogeny się nie rozprzestrzeniały. Ze szkodników, które atakują cantedeskie, trzeba wymienić czerwce, mszyce, nicienie, przędziorki, wciornastki, wełnowce.

Kalia etiopska po przekwitnięciu (początek maja) przechodzi w stan spoczynku, który trwa około 2 miesiące. Należy wtedy ograniczyć podlewanie i zaprzestać nawożenia oraz przenieść roślinę do jasnego, chłodnego pomieszczenia. W lipcu przenosimy kallę do ogrodu lub wystawiamy na taras. Na jesieni (przełom września i października) zabieramy donice do domu, a rośliny przesadzamy. Kłącza sadzimy na tej samej głębokości co poprzednio. Do grudnia powinny stać w jasnym i dość chłodnym pomieszczeniu (około 10 stopni). W grudniu zapewniamy roślinie temperaturę pokojową, zaczynamy podlewać, powinna zakwitnąć pod koniec lutego. Jedna roślina w ciągu sezonu wytwarza od 8 do 12 kwiatów. W okresie kwitnienia kalla wymaga częstego i obfitego podlewania, woda może nawet stać w podstawce (w warunkach naturalnych kalle etiopskie rosną na terenach bagiennych). Roślinę można spryskiwać (oprócz kwiatostanów).

Bulwy kolorowych odmian cantedeskii wysadzamy do pojemników na przełomie kwietnia i maja, powinny stać w jasnym miejscu o temperaturze około 15 stopni. Gdy pojawią się pierwsze pędy, zapewniamy roślinom temperaturę pokojową, a w drugiej połowie maja możemy je przenieść do ogrodu czy na taras. Kolorowe kalie powinny zakwitnąć w czerwcu. W okresie wzrostu i kwitnienia kalle wymagają regularnego podlewania i nawożenia. Po kwitnieniu (koniec sierpnia) roślina przechodzi w stan spoczynku, jej liście zasychają. Kiedy zaschną – zaprzestajemy podlewania, a rośliny przenosimy do pomieszczenia o temperaturze około 10-12 stopni. Wczesną wiosną kłącza można podzielić i wysadzić do nowych doniczek. Przenosimy też donice w cieplejsze miejsce. Kalle uprawiane w donicach powinny stać w miejscu jasnym o temperaturze około 20 stopni. W wyższej temperaturze cantedeskie szybciej przekwitają.

Kalle rozmnażamy wegetatywnie – w tym przypadku przez nowe odrosty, które wyrastają z kłączy. Każda nowa bulwa powinna mieć przynajmniej dwa pąki, co korzystnie wpłynie na regenerację rośliny i zagwarantuje kwitnienie już w kolejnym roku uprawy. Podział kłączy najlepiej wykonać pod koniec okresu spoczynku, kiedy przesadzamy cantedeskie do nowych doniczek. Nowe bulwy delikatnie odcinamy od starych i zostawiamy je do przeschnięcia na 2-3 dni. Rany po cięciu można posmarować środkiem grzybobójczym, aby ograniczyć pojawienie się chorób grzybowych. Po kilku dniach nowo uzyskane kłącza umieszczamy pojedynczo w niedużych pojemnikach. W kolejnym roku uprawy przesadzamy nowe rośliny do nieco większych doniczek i zapewniamy im odpowiednie warunki – prawidłowe dla poszczególnych gatunków cantedeskii.

Warto pamiętać, że cantedeskie to rośliny w całości trujące – ich sok działa na skórę drażniąco, dlatego wszelkie zabiegi pielęgnacyjne należy wykonywać w rękawiczkach. Uważajmy też na dzieci i zwierzęta domowe – spożycie tej rośliny grozi zatruciem pokarmowym.

Cantedeskie to dekoracyjne rośliny o ładnych, często nakrapianych liściach i oryginalnych kwiatostanach. Mogą kwitnąć na biało, żółto, pomarańczowo, różowo, czerwono, purpurowo, pochwy kwiatowe mogą być niemal czarne, a zdarzają się także kwiaty dwubarwne. W zależności od gatunku kalle mogą kwitnąć od końca lutego do maja (cantedeskia etiopska, która kwitnie na biało) albo latem (kolorowe gatunki kallijek). Niektóre odmiany cantedeskii etiopskiej mają wiecznie zielone liście i prezentują się ładnie przez cały rok. Kalie sprawdzają je się jako ozdobne rośliny doniczkowe, można je także uprawiać na balkonie czy tarasie.

W okresie wiosenno-letnim kolorowe kwiaty cantedeskii mogą być ozdobą niejednej rabaty w ogrodzie – kwitną dość długo i nie są zbyt wymagające w uprawie. Można zadołować je w gruncie lub z dużą bryłą ziemi posadzić wprost do gleby. Trzeba jednak pamiętać, że cantedeskie nie zimują w gruncie w naszych warunkach klimatycznych, w związku z czym na jesieni trzeba je wykopać, ponownie umieścić w doniczkach i przenieść do pomieszczenia.

Kalie idealnie nadają się na kwiat cięty – ich kwiatostany dobrze się prezentują i zachowują świeżość nawet przez 2-3 tygodnie. Przez wiele lat cantedeskie wykorzystywane były do sporządzania wieńców pogrzebowych. Jednak ostatnio ich trwałe, białe kwiaty (kalle etiopskie) są coraz chętniej używane w bukietach ślubnych. Kolorowe kwiaty kallijek pięknie będą prezentować się w wazonie, a ich oryginalne kwiatostany w ciepłych barwach ocieplą i rozświetlą każde wnętrze.