Grab pospolity

'Columnaris' – to odmiana kolumnowa, wolnorosnąca o bardzo regularnym pokroju (wygląda niemal jak strzyżona). Z czasem gęsta korona tej odmiany przybiera kształt jajowaty. Drzewo to może dorastać do około 10 m wysokości. Dobrze rośnie zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i cienistych, najlepiej na żyznych, świeżych glebach o odczynie obojętnym lub zasadowym.

'Fastigiata' – szybko rosnąca odmiana o regularnej, wąsko stożkowatej koronie, która z czasem staje się coraz szersza, luźniejsza. Drzewo to może dorastać do około 10 wysokości i osiągać do 4 m szerokości. Odmiana ta ma jasnozielone liście, które na jesieni przebarwiają się na kolor żółty. Może rosnąć na stanowisku słonecznym, jak i cienistym. Preferuje gleby świeże i żyzne, o odczynie zasadowym albo obojętnym. Dzięki swojej geometrycznej formie odmiana ta ładnie prezentuje się w zestawieniach z roślinami o innym pokroju. Do małych ogrodów polecana jest forma szczepiona na pniu.

'Foliis argenteovariegatis pendula' – odmiana polska, bardzo dekoracyjna, o ciekawym, parasolowatym pokroju i pstrych liściach. Drzewo to dorasta do okoł0 5-10 m wysokości i ma płaczącą, przewieszającą się, półkulistą koronę – pędy układają się poziomo, a ich końce ładnie zwisają. Liście z białymi przebarwieniami, które są najbardziej widoczne na młodych listkach. U starszych liści przebarwienia są mniej kontrastowe, a na jesieni – liście żółkną. Drzewo może rosnąć na stanowisku słonecznym lub w półcieniu. Preferuje żyzną, świeżą glebę.

'Pendula' – odmiana szczepiona na pniu o ozdobnym, płaczącym, parasolowatym pokroju. Drzewo to rośnie powoli i może dorastać do około 3-5 m wysokości. Starsze okazy mają szeroką, zaokrągloną koronę. Odmiana ta najpiękniej prezentuje się posadzona pojedynczo w wyeksponowanym miejscu. Może rosnąć zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i cienistych. Preferuje gleby żyzne i świeże. Odmiana ta ładnie prezentuje się w zestawieniach opartych na zróżnicowanym pokroju roślin.

'Purpurea' – odmiana o średniej wielkości, może dorastać do około 10 m wysokości i osiągać około 7 m szerokości. Tworzy stożkowate, zaokrąglone korony. Odmiana ceniona ze względu na barwę młodych liści, które na wiosnę są czerwonawe, purpurowe. Liście dość szybko przebarwiają się na kolor ciemnozielony, a na jesieni żółkną. Są szorstkie, ząbkowane, owalne. Liście najpiękniej wybarwiają się u egzemplarzy młodych i często przycinanych. Drzewo to dobrze sobie radzi zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i półcienistych. Najlepiej rośnie w podłożu żyznym i świeżym o odczynie zasadowym lub obojętnym.

'Quercifolia' – odmiana dębolistna o stożkowatej, z czasem bardziej kulistej kornie osadzonej na niskim pniu. Może dorastać do 10-20 m wysokości i osiągać szerokość około 7-12 m. Odmiana o liściach dwojakiego rodzaju – na drzewie mogą znajdować się równocześnie bardzo ozdobne liście strzępiaste oraz liście charakterystyczne dla gatunku (owalne i ząbkowane). Drzewo najlepiej rośnie w podłożu żyznym i świeżym. Może być sadzone na stanowiskach słonecznych, jak i cienistych. Odmiana kolekcjonerska do dużych ogrodów, parków, nasadzeń zieleni miejskiej.

'Variegata' – odmiana o bardzo dekoracyjnych, pstrokatych liściach, które na całej swojej powierzchni mają żółte, kremowe lub białe przebarwienia. Kształt liści typowy dla gatunku: owalny, ząbkowaty, pofalowany. Drzewo to ma stożkowatą koronę, która z czasem zmienia kształt na bardziej kulisty. Może dorastać do 10-20 m wysokości i osiągać około 7-12 m szerokości. Ma gładką, popielatoszarą korę, na której widoczne są jasne smugi. Może rosnąć w miejscach słonecznych i cienistych. Preferuje żyzne gleby o odczynie zasadowym lub obojętnym.

Grab pospolity zwany także grabem zwyczajnym (Carpinus betulus) to drzewo liściaste należące do rodziny brzozowatych. Obecnie znamy ponad 30 gatunków grabów, które spotkać można głównie na półkuli północnej w strefie klimatów umiarkowanych. Grab pospolity wywodzi się z Europy i występuje powszechnie na terenach od Francji do Ukrainy, w tym także w Polsce. W naszym kraju drzewo to rośnie na nizinach i w niższych partiach górskich, głównie w lasach liściastych i mieszanych. Grab pospolity w odmianach jest często uprawiany jako gatunek ozdobny. Swą popularność zawdzięcza temu, że charakteryzuje się dużą odpornością na zacienienie, jest łatwy w uprawie i trwały, bardzo dobrze znosi cięcie, więc nadaje się na żywopłoty formowane. Graby mają także dekoracyjną korę i wiele ciekawych odmian. Drzewa te dożywają wieku około 150 lat.

Graby pospolite bardzo dobrze znoszą cięcie, dlatego idealnie nadają się na wysokie żywopłoty formowane – tworzą gęste ściany zielonych liści. Grabowe żywopłoty mogą być ciekawą alternatywą dla szpalerów z roślin iglastych – ich liście częściowo pozostają na drzewie aż do wiosny. Graby szczególnie pięknie prezentują się na jesieni, kiedy ich liście przebarwiają się na kolor żółty. Potem liście stają się brązowo-bordowe i mogą stanowić ciekawy element zimowego krajobrazu. Z grabów można także formować roślinne figury geometryczne czy bonsai.

Poszczególne odmiany najlepiej wyglądają posadzone pojedynczo na trawniku w wyeksponowanym miejscu. Można je sadzić w parkach, zieleńcach, wzdłuż alei.

Drewno grabów jest bardzo twarde – nadaje się np. do produkcji narzędzi. Charakteryzuje je także wysoka kaloryczność, więc może być wykorzystywane jako opał.

Graby pospolite mogą dorastać do około 25-30 m wysokości. Mają gęstą koronę o miotlastym kształcie, która dość szeroko rozrasta się na boki. Pień przeważnie jest niski, graby często przybierają formę wielopniową. Młode pędy są giętkie i lekko owłosione, a ich powierzchnie pokrywają przetchlinki. System korzeniowy grabów jest głęboki i bardzo rozbudowany.

Graby pospolite mają bardzo charakterystyczną korę – gładką, ciemnopopielatą, o siatkowatym wzorze złożonym z podłużnych pasów w różnych odcieniach szarości. Kora niekiedy ozdobiona jest połyskliwymi smugami.

Liście grabów pospolitych ułożone są skrętolegle, mają kształt jajowaty lub eliptyczny i mogą dorastać do max 10 cm długości przy szerokości około 6 cm. Liście są pofałdowane na kształt harmonijki, podwójnie piłkowane, od spodu nerwy są lekko omszone, blaszka z wierzchu jest matowa. Liście mają barwę zieloną, na jesieni przebarwiają się na kolor żółty, potem brązowieją i bardzo często pozostają na drzewie aż do wiosny.

Graby to drzewa jednopienne – wytwarzają zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie. Kwiaty męskie wyrastają na szczytach pędów i mają postać kotków długości około 3-5 cm. Kwiaty żeńskie są niepozorne, mają postać luźnych kłosów. Graby kwitną na przełomie kwietnia i maja (równocześnie z rozwojem liści), są to rośliny wiatropylne.

Owoce grabu pospolitego mają postać jednonasiennych orzeszków z trójklapową okrywą i organem lotnym w postaci wywiniętych do góry skrzydełek. Dojrzewają we wrześniu i w październiku i są rozsiewane przez wiatr.

Graby pospolite wykazują dużą tolerancję co do stanowiska – mogą rosnąć zarówno w miejscach słonecznych, jak i bardzo zacienionych (to jedne z najbardziej cienioznośnych gatunków).

Drzewa te preferują gleby żyzne, świeże, piaszczysto-gliniaste, o umiarkowanej wilgotności. Najlepiej rosną w podłożu o odczynie zasadowym lub obojętnym, zdecydowanie nie służy im gleba kwaśna. Graby nie powinny być sadzone w podłożu podmokłym, zbitym, ani też w zbyt suchym, jałowym i piaszczystym.

Graby pospolite to drzewa mrozoodporne, powinny być jednak sadzone w miejscach ciepłych, osłoniętych przed mroźnymi wiatrami. Są dość odporne na choroby i szkodniki, jednak czasem mogą zostać zaatakowane przez choroby grzybowe lub mszyce.

Drzewa te bardzo dobrze znoszą cięcie, idealnie nadają się żywopłoty formowane czy do tworzenia roślinnych figur. Graby przycinamy wczesnym latem (czerwiec/lipiec). Nie należy wykonywać cięcia wiosną, ponieważ spowoduje tu bardzo obfity wypływ soków.

Graby rozmnażamy przez głównie przez odkłady i odrosty korzeniowe. Można je także rozmnażać przez wysiew nasion (wymagają kilkutygodniowej stratyfikacji).