Jeżówka – piękna i długo kwitnąca bylina

Jeżówka, w tym gatunek typowy jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea), to bylina należąca do rodziny astrowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie porasta prerię. To jedna z najchętniej uprawianych jeżówek. Swą popularność zawdzięcza dekoracyjnym kwiatom i długiemu okresowi kwitnienia. Ponadto jest łatwa w uprawie, a poza walorami dekoracyjnymi posiada także właściwości lecznicze. Jeżówka wykazuje działanie wzmacniające odporność, stosuje się ją w łagodzeniu objawów przeziębienia, grypy, infekcji dróg oddechowych. Wyciąg z jeżówki służy do sporządzania syropów, maści, naparów. Jeżówkę wykorzystywaną w przemyśle farmaceutycznym uprawia się na plantacjach. Jako roślinę ozdobną spotkać ją można w ogrodach utrzymanych w stylu wiejskim, rustykalnym, naturalistycznym, romantycznym. Bylina ta ładnie prezentuje się także na łąkach kwietnych.

Jeżówka purpurowa to mrozoodporna bylina zielna, która wyrasta z rozgałęzionego, podziemnego kłącza. Ze względu na rozrośnięty system korzeniowy, jeżówki nie lubią przesadzania.

Roślina ta jest dosyć wysoka, może osiągać od 50 do 150 cm wysokości. Jej pędy są wzniesione, wyprostowane, sztywne, przeważnie pojedyncze, ale mogą być też lekko rozgałęzione u góry. Łodygi są szorstko owłosione i mają barwę zieloną, a niekiedy czerwonawą.

Liście jeżówki purpurowej są szorstkie, szczeciniaste, dosyć sztywne i grube. Z wierzchu i od spodu pomarszczone, mają ząbkowane brzegi i ciemnozieloną barwę z jasnozielonymi nerwami. Liście mają kształt lancetowaty lub jajowaty, długości do 20 cm i ułożone są skrętolegle.

Jeżówki purpurowe kwitną najobficiej w lipcu i sierpniu, jednak ich kwiaty mogą być ozdobą ogrodu aż do października (a nawet do pierwszych mrozów). Kwiaty jeżówki wyrastają z łodyg pojedynczo i mogą mieć do 15 cm średnicy. Złożone są z języczkowatych płatków barwy fioletowej lub purpurowej oraz ze sztywnych i twardych kwiatów rurkowatych, które są fioletoworóżowe lub żółto-brązowe. Płatki promieniście wyrastają z wypukłego środka kwiatostanu, który swym wyglądem przypomina jeża -- stąd polska nazwa „jeżówka". Płatki kwiatów w zależności od odmiany mogą być także białe i różowe w różnych odcieniach.

Jeżówki purpurowe to rośliny łatwe w uprawie. Preferują stanowiska słoneczne lub lekko zacienione. Najlepiej rosną na glebach żyznych, próchniczych, piaszczysto-gliniastych. Lubią podłoże umiarkowanie wilgotne i przepuszczalne. Bylinom tym zdecydowanie nie służy gleba sucha, piaszczysta, jałowa. Ze względu na rozgałęziony system korzeniowy (podziemne kłącza) jeżówki źle znoszą przesadzanie.

Jeżówka - sadzonki i nasiona

Jeżówki rozmnaża się przez podział, sadzonki albo z nasion. Podział kłączy najlepiej wykonać jest wiosną lub jesienią. W tym samym okresie przygotowuje się także sadzonki korzeniowe. Kłącza i sadzonki można również kupić w wielu dobrych sklepach ogrodniczych. Rozmnażanie z nasion jest bardziej kłopotliwe -- wysiewa się je w marcu do szklarni lub inspektu albo w kwietniu do gruntu. Kiedy sadzonki podrosną, trzeba je przepikować i wysadzić na miejsce docelowe.

Zabiegi pielęgnacyjne

Jeżówki purpurowe to rośliny, które nie potrzebują zbyt wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Są całkowicie mrozoodporne, więc nie wymagają okrywania na zimę. Nie są też podatne na choroby i szkodniki, dlatego z reguły nie potrzebują ochrony chemicznej.

Warto pamiętać, aby regularnie usuwać przekwitłe kwiatostany, co pobudzi rośliny do wytwarzania nowych pąków kwiatowych i nie dopuści do rozprzestrzeniania się chorób. Przed nadejściem zimy trzeba przyciąć łodygi tuż przy ziemi.

Dodatkowo glebę wokół bylin warto wyściółkować, co ograniczy parowanie wody z podłoża i zapobiegnie nadmiernemu rozrastaniu się chwastów. Jeżówki powinno się również regularnie odchwaszczać, aby nie musiały konkurować z innymi roślinami o wodę i składniki odżywcze zawarte w glebie. Kluczową sprawą jest usuwanie chwastów wieloletnich, do których należą np. perz czy mniszek lekarski.

Wysokie, sztywne pędy jeżówek warto podwiązywać, aby się nie połamały -- szczególnie w czasie występowania silnych wiatrów. Wysokie na 150 cm byliny mogą też pokładać się pod ciężarem własnych kwiatów.

Jeżówki wymagają regularnego podlewania, ponieważ mają zwiększone zapotrzebowanie na wodę. Bardzo źle znoszą suszę. Nie można jednak dopuścić do zalegania wody w podłożu, bo może to doprowadzić do gnicia korzeni. W związku z tym trzeba zadbać o odpowiedni drenaż podłoża.

Byliny te trzeba też nawozić -- na wiosnę warto zastosować nawozy zasobne w azot, natomiast późnym latem i jesienią stosować nawozy potasowo-fosforowe.

Jeżówki to byliny dosyć ekspansywne, mogą zagłuszać inne rośliny, które rosną w ich sąsiedztwie. Szybko się rozmnażają, więc ich rozrastanie należy kontrolować.

Jeżówki purpurowe uprawiane są jako rośliny ozdobne w wielu miejscach na świecie, także w Polsce. Najpiękniej prezentują się posadzone w grupie w dużych ogrodach. Idealnie pasują do ogrodów wiejskich, rustykalnych, naturalistycznych, angielskich. Można je także sadzić na łąkach kwietnych i na rabatach bylinowych z innymi gatunkami. Na rabatach bylinowych jeżówki najlepiej sadzić z tyłu, ponieważ są to rośliny dość wysokie (dorastają nawet do 150 cm) i mogłyby zagłuszyć inne rośliny. Jeżówki idealnie nadają się także na kwiat cięty -- w wazonie wytrzymują bardzo długo. Mogą także stanowić ciekawą ozdobę suchych bukietów, ponieważ długo zachowują ładny wygląd.

Jeżówki purpurowe to rośliny miododajne, więc przyciągają owady zapylające (np. pszczoły) i nie tylko -- są chętnie odwiedzane także przez motyle, żuki i inne.

Surowcem leczniczym są suszone i rozdrobnione kwiaty oraz korzenie jeżówki purpurowej. Kwiaty zbiera się w okresie pełnego rozkwitu i można to robić każdego roku. Korzenie natomiast pozyskuje się z roślin co najmniej czteroletnich. Ziele jeżówki zawiera witaminy (A, C, E), kwasy tłuszczowe, białka, cukry, miedź, żelazo, garbniki i inne cenne substancje. Jeżówka wykazuje działanie przeciwwirusowe i antybakteryjne, dlatego może być stosowana przy przeziębieniach i infekcjach dróg oddechowych. Jeżówkę można także stosować profilaktycznie w celu wzmocnienia układu odpornościowego.

Kim's Knee Hight-- odmiana o różowych, w intensywnym odcieniu płatkach. Koszyczki kwiatowe z kolczastym środkiem.

Magnus -- odmiana o płatkach barwy ciemnoróżowej. Środek w kolorze pomarańczowo-brązowym, wypukły, najeżony.

Robert Bloom -- odmiana o płatkach ciemnoróżowych.

Rubinstren -- odmiana o płatkach w kolorze intensywnie różowym. Środek wypukły i kolczasty, barwy brązowo-pomarańczowej. Kwiatostany swym kształtem przypominają duże stokrotki.

White Swan -- bardzo ciekawa odmiana o dużych płatkach w kolorze białym.

Czy jeżówka jest wieloletnia?

Tak, jeżówka jest byliną wieloletnią, co oznacza, że na zimę przekwita i wraz z nadejściem wiosny odradza się na nowo.

Kiedy przycinać jeżówki?

Jeżówki należy przycinać przed nadejściem przymrozków, dlatego najlepiej zrobić to późną jesienią, po przekwitnięciu. Zaleca się też, aby usuwać zwiędłe kwiaty, taki zabieg pobudzi jeżówkę do wzrostu.