Paliwa stałe do kotłów c.o. – co musisz o nich wiedzieć?

Obecnie inwestorzy, którzy dopiero planują budowę domu i stoją przed wyborem sposobu jego ogrzewania, nie mogą kierować się jedynie kosztami wykonania instalacji grzewczej czy zakupu paliwa. Obowiązują ich bowiem nowe Warunki Techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Według zapisów zawartych w tym dokumencie, od 2017 r. wszystkie nowo powstałe domy muszą spełniać wymagania m.in. dotyczące zużycia energii pierwotnej do ogrzewania, wentylacji i przygotowywania ciepłej wody użytkowej, która od 2017 r. nie może przekroczyć 95 kWh rocznie na 1 m2 powierzchni ogrzewanej budynku.

Stosując do ogrzewania nowopowstałego domu kocioł na węgiel, ciężko będzie spełnić wymagania dotyczące maksymalnej dopuszczalnej wartości zużycia energii pierwotnej. Tylko urządzenia o najwyższej sprawności, a więc kotły 5 klasy mogą temu sprostać.

Od roku 2021 wymagania dotyczące zużycia energii są jeszcze bardziej restrykcyjne. Maksymalna wartość zużycia energii pierwotnej nie będzie mogła przekroczyć 70 kWh/(m2·rok).

Praktycznie każdy kocioł wykorzystujący węgiel jako paliwo do spalania będzie przewyższał tę wartość. Najłatwiej natomiast spełnimy wymagania Warunków Technicznych obowiązujących od 2021 stosując kocioł na pellet, czyli paliwo zaliczane do źródeł energii odnawialnej.

Określenia „piec" i „kocioł" nie są jednoznaczne. Na czym polega różnica?

• Piec dostarcza ciepła tylko do pomieszczenia, w którym się znajduje. Jest to zatem ogrzewanie miejscowe.

• Kocioł stanowi źródło ciepła, które jest przekazywane go grzejników i rozprowadzane po całym domu. Nie jest to zatem ogrzewanie miejscowe, lecz centralne.

Istnieją trzy rodzaje paliw stałych, które cieszą się największą popularnością:

• węgiel kamienny
• pellet
• drewno

Oprócz tego, do tej grupy paliw zalicza się:

• torf
• węgiel antracytowy
• węgiel brunatny
• grafit

Do spalania w kotłach grzewczych najczęściej stosuje się węgiel kamienny w trzech rodzajach:

• węgiel sortymentu groszek (o wielkości ziaren od 8 do 31,5 mm),
• orzech (o uziarnieniu 25-80 mm) oraz
• kostka (o wielkości ziaren od 63 do 200 mm).

Dwa pierwsze sortymenty podzielone są jeszcze dodatkowo na grupy różniące się uziarnieniem – groszek I i groszek II oraz orzech I i orzech II. Groszek drugiego gatunku ma zwykle wielkość od 8 do 20 mm, natomiast groszek pierwszego gatunku od 16 do 30 mm. Orzech drugiego gatunku to węgiel od 50 do 25 mm, a pierwszego od 40 do 80 mm. Wybierając odpowiednie paliwo do kotła węglowego należy kierować się zaleceniami producenta urządzenia grzewczego. Wymagania odnośnie paliwa ujęte są przeważnie w dokumentacji technicznej kotła.

Użytkownicy kotłów z automatycznym podajnikiem paliwa korzystają często z tzw. ekogroszku – to nazwa handlowa groszku, który został poddany obróbce mającej na celu dostosowanie go do użytku w kotłach z podajnikiem. Jest to węgiel o znikomej zawartości siarki i popiołu.

Pellet to paliwo odnawialne powstałe z biomasy – m.in. wysuszonych i zmielonych odpadów drzewnych, trocin, wiórów. Są one formowane i sprasowywane pod wysokim cienieniem. W ten sposób powstają niewielkie, w 100% naturalne granulki pozbawione dodatków sztucznych składników.

Pellet uznawany jest za paliwo ekologiczne również z uwagi na brak zanieczyszczenia środowiska w procesie jego produkcji oraz niska emisję CO2 podczas spalania. Przeznaczony jest do kotłów z automatycznym podajnikiem paliwa.

Drewno również zaliczane jest do paliw odnawialnych. Do spalania w kotłach grzewczych należy używać wysezonowanego drewna w postaci polan o wilgotności nie przekraczającej 20%.

Sezonowanie to metoda przechowywania drewna, która umożliwia pozbycie się z niego wilgoci. Drewno powinno leżeć na świeżym powietrzu, w miejscu, gdzie nie jest narażone na opady, na przykład pod wiatą. Drewno nie powinno też leżeć bezpośrednio na ziemi.

Paliwo jakim jest drewno, oprócz długiego sezonowania, odpowiedniego miejsca i warunków do przechowywania wymaga też ręcznego załadunku i dość częstego uzupełniania paliwa w kotle, dlatego uznawane jest za mało komfortowe źródło ciepła pod względem użytkowym.

Do palenia najlepiej sprawdza się drewno drzew liściastych. Z uwagi na dużą zawartość żywicy, drewno drzew iglastych można stosować tylko w piecach wykonanych ze specjalnych kwasoodpornych stopów. Za najlepsze drewno do palenia w domu specjaliści uważają:

• drewno akacji
• drewno dębu
• drewno bukowe
• drewno brzozy

W związku z problemem zanieczyszczenia powietrza w naszym kraju w niektórych obszarach Polski obowiązują tzw. ustawy antysmogowe (obowiązują one m.in. na terenie Krakowa i Małopolski, Wielkopolski, Śląska, Dolnego Śląska oraz Mazowsza). Zabraniają one m.in. spalania paliw w największym stopniu przyczyniających się do zanieczyszczenia powietrza i powstawania smogu. W kotle (piecu) nie wolno palić:

• mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem,
• węgla brunatnego i paliw stałych produkowanych z jego wykorzystaniem,
• węgla kamiennego w postaci sypkiej o uziarnieniu 0-3 mm, • biomasy o wilgotności powyżej 20% (np. mokrego drewna).

W przypadku Krakowa wymagania odnośnie do stosowania paliw stałych będą jeszcze bardziej restrykcyjne – mieszkańców tego miasta od 1 września 2019 r. będzie obowiązywał całkowity zakaz spalania węgla i drewna.

Wartość opałowa, zwana inaczej kalorycznością , to ilość energii cieplnej wydzielanej przy spalaniu określonej masy paliwa. Jest to jednostka podawana w MJ/kg.

Im wyższa jest wartość opałowa, tym więcej ciepła pozyskamy ze spalania danej jednostki paliwa. Niska wartość opałowa oznacza mniej ciepła, częstsze wizyty w kotłowni oraz więcej popiołu do usunięcia.

W przypadku węgla, wartość opałowa różni się m.in. w zależności od kopalni, z której jest wydobywany, typu czy sortymentu. Ogólna zasada mówi, że im mniejsze jest ziarno, tym niższa jest wartość opałowa węgla.

Oto przybliżona kaloryczność najpopularniejszych paliw:

• węgiel typu kostka około 27-29 MJ/kg
• orzech około 25-26 MJ/kg
• groszek około 25 MJ/kg
• ekogroszek około 24-26 MJ.
• pellet drzewny to około 18 MJ/kg (niska zawartość wilgoci w tym paliwie sprawia, że jest ono bardziej efektywne niż drewno)
• drewno o wilgotności poniżej 20% około 15 MJ/kg.

1 października 2017 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie wymagań dla kotłów na paliwa stałe. Zakazuje ono sprzedaży i instalowania kotłów o klasie niższej niż 5. Są to kotły o wysokiej sprawności (przekraczającej 90%) oraz ograniczonej emisji zanieczyszczeń do atmosfery. To również urządzenia zautomatyzowane, wyposażone m.in. w zasobnik i podajnik paliwa, dzięki czemu ich obsługa ogranicza się do minimum.

Ogrzewanie paliwami stałymi wymaga odpowiedniego kotła, ale i miejsca do przechowywania zapasu opału.

Pellet zaleca się przechowywać w pomieszczeniach zamkniętych i suchych. Wprawdzie skoki temperatury i wysoka wilgotność powietrza nie powinny zaszkodzić pelletowi przechowywanemu w szczelnie zamkniętych workach, jednak gdy worek jest nieszczelny warunki te mogą powodować wkraplanie się pary wodnej, która będzie wchłaniana przez granulki, m.in. pogarszając wartość opałową pelletu.

Wilgoć jest również wrogiem węgla. Obniża jego efektywność kaloryczną, a w połączeniu z siarką zawarta w paliwie może przyspieszać korozję zasobnika i innych części kotła. Z tego względu również miejsce przechowywania węgla powinno być suche. Na zapas paliwa stałego warto więc wygospodarować odpowiednią ilość miejsca w kotłowni.

Dobrym rozwiązaniem jest wybór paliwa paczkowanego. W zależności od potrzeb można zdecydować się na zakup pojedynczych worków, jak i całych palet, co z reguły jest rozwiązaniem bardziej ekonomicznym.

Kupując węgiel czy pellet w workach, mamy pewność co do jego wysokiej jakości, potwierdzonej certyfikatami. Wszystkie parametry paliwa opisane są przez producenta na opakowaniu. W przypadku węgla paczkowanego zyskujemy gwarancję, że mamy do czynienia z węglem w 100% kamiennym, czego nie sprawdzimy decydując się na paliwo przywożone luzem samochodem dostawczym.

Paczka węgla lub pelletu danego producenta ma zawsze taką samą wagę. Kupując opał w workach mamy zatem pewność że zapłaciliśmy i otrzymaliśmy określoną liczbę kilogramów paliwa, czego nie da sprawdzić np. kupują tonę węgla dostarczanego na naszą posesję luzem.

Paliwo stałe w workach to również wygodne rozładowywanie i magazynowanie. Worki ograniczają pylenie i zabrudzenia, które są szczególnie uciążliwe w przypadku węgla rozładowywanego i przechowywanego luzem. Opał zatknięty w paczkach łatwiej jest przechować w odpowiednich warunkach. Zapewni nam również łatwiejsze utrzymanie czystości w kotłowni.

Wydzielone w workach porcje paliwa (w przypadku pelletu najczęściej są to worki 15 kg, a węgla 20 kg) ułatwia również załadunek do kotła potrzebnej ilości opału oraz ocenę pozostałego zapasu paliwa. Licząc worki możemy łatwo sprawdzić, ile kilogramów paliwa pozostało nam do końca sezonu grzewczego. Nie uda nam się tego oszacować dokładnie, jeśli zaopatrzyliśmy się w węgiel składowany luzem.

Paliwo stałe oferowane w punktach sprzedaży możemy odebrać osobiście, co pozwala ograniczyć koszty związane z transportem, jednak w przypadku większej ilości opału zdecydowanie wygodniejszym rozwiązaniem jest dostawa zakupionego paliwa pod wskazany adres. Paliwo może do nas dotrzeć na umówiony wcześniej termin, co pozwala przygotować się na odbiór odpowiedniej liczby worków z opałem. Dostawa paliwa na miejsce jest możliwa zarówno w przypadku kilku worków, jak i większej ilości węgla czy pelletu.

Paliwa stałe to wciąż popularne źródło ciepła w domach jednorodzinnych. Jednak w związku z nowymi Warunkami Technicznymi, które zobowiązują inwestorów do wyboru niskoemisyjnych technologii budowy domów i sposobów ich ogrzewania, a także obowiązującymi w Polsce przepisami min. Ustawą antysmogową, wybór paliw stałych oraz przeznaczonych do ich spalania kotłów bardzo się zawęża. Ograniczenia te warto uwzględnić w swoich planach inwestycyjnych.