Gwiazda betlejemska

• Nazwę poinsecja zawdzięcza Joelowi Robertsowi Poinsettowi, pierwszemu ambasadorowi USA w Meksyku. Dyplomata przesłał ją do Waszyngtonu i przyczynił się do spopularyzowania rośliny w Stanach Zjednoczonych.

• Poinsecja jest toksyczna. Wszystkie zabiegi pielęgnacyjne należy wykonywać w rękawiczkach ochronnych. Roślinę należy zabezpieczyć przed dziećmi i zwierzętami.

Gwiazda betlejemska (Euphorbia pulcherrima), znana także jako poinsecja i wilczomlecz nadobny, to jeden z najpiękniej wybarwionych przedstawicieli rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). W środowisku naturalnym to kilkumetrowy krzew, występujący w Meksyku i Gwatemali, a uprawiany jako dekoracja ogrodów w wielu krajach o ciepłym klimacie.

Zwykle nie przekracza 50 cm wysokości. Tworzy kilka pędów, pokrytych atrakcyjnymi, ciemnozielonymi, powycinanymi liśćmi. Ma gęsty pokrój. Najpiękniej prezentuje się w czasie kwitnienia. Jednak w rzeczywistości kwiaty są bardzo drobne, a „wizytówką” gwiazdy betlejemskiej są przylistki (zmodyfikowane liście, które nie pełnią funkcji typowo asymilacyjnej, lecz mają za zadanie przyciągać zapylacze). Przylistki najczęściej są czerwone, ale w sprzedaży można dostać także odmiany wybarwiające się na bordowo, różowo, łososiowo, biało i kremowo. Dostępne są także poinsecje dwukolorowe.

Gwiazda betlejemska jest najczęściej uprawiana krótko – przez zimę. To w Polsce jedna z najpopularniejszych, żywych dekoracji świąt Bożego Narodzenia. Hodowla rośliny przez kilka lat jest trudna, ale możliwa. Pędy z przylistkami nadają się także jako kwiat cięty. W odpowiednich warunkach utrzymują trwałość przez ok. 2 tygodnie. Roślina, podobnie jak inne wilczomlecze, jest trująca. Po uszkodzeniu wydziela lepki, mleczny sok. Powinno się ją trzymać w miejscu niedostępnym dla małych dzieci i zwierząt. Jest gatunkiem wymagającym, ale w sprzyjających warunkach zachwyca swoim wyglądem.

Suche powietrze szkodzi roślinie. Dlatego warto podnieść wilgotność np. do 50-60%. W tym celu najlepiej jest zastosować elektroniczny nawilżacz z regulacją. Poinsecji nie powinno się natomiast zraszać. Roślina znosi taki zabieg, ale trzeba unikać moczenia przylistków i kwiatów, a jednocześnie używać wody dobrej jakości. W praktyce jest to więc uciążliwe.

Miejsce uprawy gwiazdy betlejemskiej powinno być widne, ale nie bezpośrednio nasłonecznione. Roślina źle znosi prażące słońce, choć naturalnie występuje w ciepłych rejonach. W uprawie wyłącznie zimowej problem jest niewielki − roślinę można trzymać także na parapecie. Wówczas należy jednak szczególnie uważać podczas wietrzenia pomieszczeń, aby nie przemrozić gwiazdy betlejemskiej. Półcień i cień są niewskazane. W takich warunkach poinsecja szybko gubi liście, a nowe przyrosty są słabe. To gatunek bardzo wrażliwy, zarówno na chłód, jak i nadmierne ciepło. Częstym powodem zamierania są: bliskość źródeł ciepła (np. grzejników lub rur grzewczych), a także przeciągi. Optymalna temperatura powinna mieścić się w przedziale 18-22°C. Gwiazda betlejemska pasuje do pomieszczeń urządzonych w najróżniejszych stylach. Ustawia się ją na parapetach, stołach, komodach i w miejscach wyeksponowanych.

Jeśli zależy ci na wieloletniej uprawie poinsecji, pod koniec zimy przenieś ją do widnego, ale chłodnego pomieszczenia (12-15°C). Zgubi wtedy liście – to naturalny proces. Należy skrócić jej pędy i na ok. 4-5 tygodni zaprzestać nawożenia oraz podlewania. Po tym okresie roślinę warto przesadzić do nieznacznie większej donicy. Roślina rozpoczyna wtedy okres wegetacyjny – znów trzeba przenieść ją do widnego, ale ciepłego pomieszczenia. Latem ponownie przytnij pędy, aby poinsecja zachowała atrakcyjny pokrój. W uprawie profesjonalnej stosuje się środki, które hamują wzrost. Celem jest wyhodowanie niezbyt rozrośniętej, zwartej rośliny. W uprawie domowej po prostu się ją przycina.

Aby w kolejnym roku uprawy gwiazda betlejemska wytworzyła barwne przylistki, trzeba ją zaciemniać jesienią (np. od października). Przykryj ją wtedy pojemnikiem przepuszczającym powietrze, ale nie światło. Możesz użyć na przykład kartonu, który powinien być nałożony od świtu do zmierzchu (w godzinach 7-17). Roślina powinna znajdować się w zacienieniu przez co najmniej 8 tygodni.

Jeśli chodzi o podlewanie gwiazda betlejemska, jest wyjątkowo kapryśna. Nie toleruje zarówno krótkiego przesuszenia (powoduje gubienie liści), jak i nadmiaru wody (przyczynia się do żółknięcia liści i zgnilizny korzeni). Dlatego podłoże powinno być stale wilgotne, ale nie mokre. W ciepłych pomieszczeniach poinsecja może wymagać podlewania co ok. 2-3 dni. Oczywiście najpierw należy sprawdzić, czy gleba jest wilgotna: włóż palec w jej wierzchnią warstwę (do 1 cm). Jeśli wyschła, roślinę trzeba podlać. Ważne jest używanie wody o dobrych parametrach: miękkiej, o temperaturze pokojowej. Najlepszym sposobem na utrzymanie gwiazdy betlejemskiej w dobrej kondycji jest stosowanie wody przegotowanej lub przefiltrowanej.

W przypadku gwiazdy betlejemskiej, stosuj uniwersalną ziemię dla roślin pokojowych lub ziemię dla roślin wilgociolubnych, z dodatkiem keramzytu. Poza tym keramzyt warto usypać na dnie (2-3 cm) jako drenaż. Przy okazji można dodać hydrożel, który chroni roślinę zarówno przed nadmiarem wody, jak i suszą.

Po zakupie gwiazdy betlejemskiej (zimą) nie trzeba jej dokarmiać. Roślina korzysta z zasobów zgromadzonych w podłożu. To w zupełności wystarcza. Poinsecje uprawiane przez kilka lat, dokarmiaj od wiosny do jesieni, np. co dwa tygodnie. Należy stosować nawozy o niskiej zawartości azotu. Duże znaczenie mają mikroelementy, zwłaszcza molibden, który wpływa m.in. na lepsze wybarwienie przylistków. Dobrze sprawdza się nawóz do kaktusów i sukulentów. Oprócz tego możesz korzystać z pałeczek nawozowych lub nawozowo-owadobójczych.

Świeżo zakupiona roślina rośnie w żyznym, torfowym podłożu. Przez okres świąteczny lepiej go nie zmieniać. Przesadzanie w tym czasie wiązałoby się z dodatkowym stresem dla rośliny. Zabieg trzeba przeprowadzić więc wiosną (przy założeniu, że gwiazda betlejemska ma rosnąć przez wiele lat). Optymalny termin to maj. Przesadzanie możesz wykonywać co roku, ale do tych samych donic lub minimalnie większych. Ważne, aby wymienić część podłoża. Oczywiście ostateczna decyzja zależy od wyglądu bryły korzeniowej. Jeśli jest zbita, mocno obrośnięta korzeniami, warto użyć większej donicy.

Rozmnażanie poinsecji w warunkach domowych jest trudne. Można spróbować ukorzenić sadzonki pędowe lub zrobić odkłady, ale rezultaty zwykle są mizerne. Roślina słabo się przyjmuje i nie jest tak dorodna, jak okazy wyhodowane przez specjalistów. To jeden z tych gatunków, które lepiej jest po prostu kupić. Zwłaszcza że wybór odmian o nietypowych barwach przylistków jest dosyć spory – możesz więc co roku kupować inne poinsecje, tworzyć barwne kompozycje.

Dodatkowo pamiętaj, że mleczny sok poinsecji jest trujący, może powodować także alergie skórne. Dlatego wszelkie zabiegi, które wiążą się z cięciem pędów, wykonuj w ochronnych rękawicach, np. lateksowych. Jeśli doszło do kontaktu ze skórą, przepłucz ją wodą.

Największym problemem gwiazdy betlejemskiej są choroby fizjologiczne, wynikające ze złych warunków, nieodpowiedniej pielęgnacji i tym samym z czynników stresotwórczych.

Pierwszy, powszechny błąd, to brak zaaklimatyzowania rośliny. Gwiazdy betlejemskie najlepiej kupować w umiarkowanie ciepłe dni. Ważne, aby zaraz po zakupie, nie przechłodzić ich podczas transportu. W tym celu możesz owinąć poinsecję papierem. Po dotarciu z rośliną do domu, umieść ją najpierw na 1-2 dni w nieco chłodniejszym, widnym pomieszczeniu. Dopiero później przenieś poinsecję do cieplejszego pokoju. Taka stopniowa aklimatyzacja niweluje drastyczną zmianę warunków i tym samym zmniejsza ryzyko gubienia liści.

Kolejny problem wiąże się z nieregularnym podlewaniem i zbyt suchym powietrzem. Teoretycznie szkody wywołane przez choroby fizjologiczne są odwracalne (tj. wystarczy zapewnić czynnik, którego brakuje lub ograniczyć czynnik szkodliwy). W praktyce trudno jest przywrócić nieodpowiednio pielęgnowanej poinsecji pierwotny wygląd.

Niewłaściwe warunki, np. zbyt suche powietrze, przesuszenie czy przenawożenie azotem, mogą przyczynić się do wystąpienia szkodników, np. przędziorka, który wytwarza delikatne pajęczynki. Mszyce z kolei wydzielają gęstą, lepką spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych. Oba szkodniki wysysają sok z roślin, przyczyniają się do powstawania plam, deformacji i opadania liści. Zwalcza się je tradycyjnie, przy użyciu środków ochrony roślin.

Większy problem może stanowić inwazja wełnowców, które znacznie trudniej zwalcza się insektycydami. Najlepiej usuwać je ręcznie, później opryskać roślinę i jednocześnie ją podlać. Zabieg trzeba często powtarzać. To dla kapryśnej poinsecji kolejny czynnik stresotwórczy.