Dzbanecznik

• Jednym z największych dzbaneczników jest Nepenthes attenboroughii. Tworzy okazałe dzbanki o długości 30 cm i szerokości dochodzącej do 16 cm! Gatunek został nazwany na cześć podróżnika Davida Attenborough'a.

• Proces trawienia jest szybki, zwykle trwa od kilku godzin (drobne bezkręgowce) do dwóch dni.

• W naturze dzbaneczniki „żywią się” nie tylko owadami, ale także pajęczakami, skorupiakami i ślimakami.

• Niektóre gatunki dzbaneczników odbijają ultradźwięki i wytwarzają nektar czym wabią nietoperze. Wszystko po to, aby stworzenie wpadło do wnętrza dzbanka. W ten sposób rośliny pozyskują niezbędne składniki odżywcze.

Dzbaneczniki (Nepenthes) to grupa ponad 100 gatunków roślin owadożernych. Pochodzą głównie z Azji, ale spotyka się je także w Afryce (np. na Madagaskarze) i na wyspach Oceanii. Występują w tropikalnych lasach górskich, lasach bagiennych, a nawet na sawannach. Wiele z nich uprawia się w pomieszczeniach.

Często spotykane są: dzbanecznik dwuostrogowy (Nepenthes bicalcarata), dzbanecznik skrzydlaty (Nepenthes alata), dzbanecznik krwisty (Nepenthes sanguinea) oraz dzbanecznik Veitcha (Nepenthes veitchii). Poszczególne gatunki różnią się przede wszystkim wielkością i wybarwieniem kielichów. Kielichy to zmodyfikowane liście, pełniące funkcję pułapki. Na obrzeżach (tj. kołnierzu) są pokryte śliską substancją wabiącą. Gdy owad usiądzie na powierzchni kołnierza, wraz z substancją wpada do wnętrza dzbanka, w którym znajdują się soki trawienne. W ten sposób dzbaneczniki przystosowały się do życia w trudnych warunkach.

Rosną na glebach mało zasobnych w składniki pokarmowe, dlatego uzupełniają niedobory, trawiąc owady i inne niewielkie stworzenia. Tym sposobem zaopatrują się przede wszystkim w związki azotowe. Wieczka nad dzbankami sprawiają, że do ich wnętrza nie wpada woda deszczowa. Dzbaneczniki wytwarzają typowe, lancetowate, liście asymilacyjne, a charakterystyczne kielichy znajdują się na ich końcach. Rośliny mają pnący pokrój i słabo rozwinięty system korzeniowy. W naturze dzbaneczniki osiągają nawet kilka metrów wysokości, w uprawie doniczkowej zwykle nie przekraczają kilkudziesięciu centymetrów.

Rodzaj Nepenthes jest trudny w uprawie i stanowi gratkę dla osób zafascynowanych nietypowymi roślinami.

Dzbanecznik potrzebuje dużej ilości światła rozproszonego, przez 12-14 godzin dziennie. Jednocześnie jest wrażliwy na bezpośrednie nasłonecznienie. Nie toleruje półcienia i cienia. W takich warunkach szybko zamiera. Polski klimat nie sprzyja uprawie dzbaneczników, które często cierpią na niedobór światła. Dlatego późną jesienią i zimą roślinę warto doświetlać przez kilka godzin dziennie, np. instalując nad nią oświetlenie LED (nie nagrzewa się i jest energooszczędne). W praktyce roślinę najlepiej uprawiać w słonecznych pomieszczeniach, w pobliżu okna.

Ze względu na pokładający się lub pnący pokrój (dzbanki zwisają na końcach liści), najlepiej umieścić sadzonkę w wiszących donicach, na makramach lub w kwietnikach. Dzabencznik osiąga znaczne rozmiary, dlatego lepiej hodować go pojedynczo.

Lubi ciepło, temperatury w zakresie 20-25°C. Nie umieszczaj rośliny przy oknie, które często jest otwierane lub uchylane. Dzbanecznik źle znosi przeciągi. Nie należy ustawiać go też przy źródłach ciepła, tj. grzejniku, kominku i rurach grzewczych. To także może wpłynąć na przedwczesne zamieranie. Miejsca dla dzbanecznika wybieraj starannie, gdyż nie lubi przestawiania.

Wodę do podlewania trzeba odpowiednio przygotować: przefiltrować lub przegotować. Nie może być twarda. Najlepszym wyjściem będzie używanie wody destylowanej. Dzbaneczniki podlewaj w taki sposób, aby nie moczyć dzbanków. Możesz wlewać do nich wodę destylowaną, jeśli wewnątrz faktycznie brakuje płynu. Dzbanki powinny być wypełnione cieczą w 1/4. Podłoże musi być stale lekko wilgotne, ale nie mokre. Nie można dopuścić do przesuszenia rośliny. Zawsze wylewaj nadmiar wody z podstawki.

Częstotliwość podlewania zależy oczywiście od warunków. Zimą dzbanecznika podlewaj rzadziej (także w ogrzewanym pomieszczeniu). Sprawdź palcem wierzchnią warstwę podłoża (do 1 cm). Jeśli jest prawie sucha – roślinę warto podlać. Jeśli wilgoć jest wyczuwalna, poczekaj jeszcze 1-2 dni.

Dzbanecznik wymaga pomieszczeń o dużej wilgotności powietrza; najlepiej rozwija się w szklarniach, gdzie wilgotność sięga nawet 90%. Dlatego warto uprawiać go w ogrodach zimowych, a także w terrariach. Zapewnienie optymalnych warunków w zwykłym pokoju jest niemożliwe, ponieważ byłoby to niekorzystne dla domowników. Jeśli powietrze jest zbyt suche (wilgotność wynosi poniżej 40%), dzbanecznik zrzuca dzbanki, nie tworzy nowych, a czasem nawet ginie. Trzeba osiągnąć więc kompromis.

W pomieszczeniu, w którym znajduje się dzbanecznik, należy przez cały rok korzystać z elektronicznego nawilżacza powietrza. Poziom wilgotności powinien wynosić 55-60%. Oprócz tego często zraszaj roślinę w trybie zamgławiania (najdrobniejsze krople). Używaj do tego wody przegotowanej, przefiltrowanej lub odstanej. Musi być miękka, pozbawiona chloru, mieć temperaturę pokojową. To ważne – dzbanecznik jest szczególnie wrażliwy na jakość wody.

Do uprawy roślin owadożernych, w tym dzbaneczników, często używa się kwaśnego podłoża torfowego. Wybieraj substraty, które nie zawierają „startowej” dawki nawozu. Ziemię warto wymieszać z rozluźniaczem, np. keramzytem.

Do uprawy dzbaneczników świetnie nadaje się specjalistyczne podłoże dla roślin owadożernych. Oprócz torfu zawiera co najmniej kilka dodatkowych frakcji, np. włókno kokosowe, piasek, żwir, perlit, mech torfowiec i rozdrobniony styropian. Optymalne pH oscyluje w granicach 3,5. Bardzo dobrym dodatkiem, niezależnie od typu wybranego podłoża, jest węgiel aktywny. Warto wymieszać go na etapie sadzenia. Jego zadaniem jest odkażanie – zwalczanie szkodliwych mikroorganizmów. Dodatkowo na dnie donicy usyp co najmniej kilkucentymetrową warstwę drenażową (np. z keramzytu lub perlitu).

• Dzbanecznik 'Bloody Mary' (Nepenthes 'Bloody Mary') – ma intensywnie wybarwione na czerwono dzbanki. Efektownie kontrastują z typowymi liśćmi asymilacyjnymi. Osiąga do 35cm wysokości.

• Dzbanecznik 'Monkey Jars' (Nepenthes 'Monkey Jars') – ma nieco bardziej rozłożysty pokrój. Dzwonki są brązowo-bordowe. Osiąga ok. 30-40 cm wysokości.

O tym aspekcie uprawy tej rośliny trzeba wiedzieć jedno: dzbanecznika nie wolno go nawozić. Okresowe niedobory składników pokarmowych są zgodne z naturalnym cyklem życia rośliny. Ma ona małe wymagania, w dodatku radzi sobie dzięki owadożerności. Nawozy zakłócają naturalne procesy fizjologiczne. Skutki czasem są opłakane; roślina może przestać wytwarzać liście pułapkowe. Nawozami mineralnymi można również poparzyć korzenie.

Przesadzanie wykonuje się rzadko, raz na kilka lat, gdy zachodzi realna potrzeba. Raczej nie należy spodziewać się przerastania korzeni przez otwory w donicy, gdyż roślina ma mało rozwinięty system korzeniowy. Widać za to, że donica jest nieproporcjonalnie mała względem rozrośniętego dzbanecznika, przez co brakuje mu miejsca do dalszego rozwoju. Przesadzanie wykonuj ostrożnie, by nie uszkodzić dzbanków. Na 1-2 dni przed zabiegiem roślinę warto podlać. Wtedy łatwiej wyjmiesz ją z donicy.

Dzbaneczniki należą do stosunkowo drogich roślin, dlatego samodzielne rozmnażanie kusi właścicieli sadzonki. Proces ukorzeniania nie jest łatwy, ale możliwy.

Najpierw przytnij sadzonki pędowe. Powinny zawierać przynajmniej dwa liście asymilacyjne. Jeśli mają małe dzbanki, można je usunąć. Podstawę pędu umieść w ukorzeniaczu, a następnie posadź go w małej donicy, w żyznym podłożu (torf nieodkwaszony i bez nawozów, ze Sphagnum). Zadbaj, aby sadzonka była optymalnie oświetlona, stała w ciepłym i wilgotnym miejscu. Donice możesz umieścić w dużych woreczkach strunowych. Warto otwierać je raz dziennie, żeby umożliwić cyrkulację powietrza.

Niewłaściwe podlewanie należy do najczęściej popełnianych błędów. Wiąże się z tym przesuszanie lub ustawiczne zalewanie bryły korzeniowej. W pierwszym przypadku dochodzi do stopniowego zamierania (początkowy objaw to opadanie liści), w drugim ‒ do zgnilizny korzeni, żółknięcia liści i również zamierania. Problemami są także: niewłaściwie dobrane stanowisko, niedobór światła i suche powietrze. Te niekorzystne czynniki należy wyeliminować.

Na dzbaneczniku mogą pojawić się m.in. mszyce i mączliki. Owady łatwo rozpoznać. Pierwsze wydzielają lepką spadź, która zwiększa ryzyko wystąpienia chorób grzybowych. Mączliki przypominają małe, białe muszki. Po potrząśnięciu donicy, ich chmary wzbijają się lekko w powietrze. Oba szkodniki zwalczaj za pomocą środków ochrony roślin (insektycydów).

Przędziorek może pojawić się, gdy dzbanecznik jest przesuszany. Szkodnik wytwarza delikatne pajęczynki. Możesz się go pozbyć, stosując akarycydy, warto też zraszać roślinę. Niezależnie od problemu, najpierw skorzystaj z ekologicznych preparatów. Silna chemia może zaszkodzić dzbanecznikowi.