Begonia

• Kwiaty niektórych begonii bulwiastych są jadalne. Wykorzystuje się je w restauracjach do dekorowania potraw.

• Begonia Kimjongilia została nazwana na cześć północnokoreańskiego przywódcy – Kim Dzong Ila.

• Sok Begonii picta był wykorzystywany w medycynie ludowej jako środek na ból głowy. Korzeni tej rośliny używano do leczenia zapalenia spojówek.

Rodzaj Begonia obejmuje ponad 1900 opisanych gatunków, z czego tylko część zaadaptowano do uprawy. Poszczególne gatunki znacząco różnią się od siebie pod względem wyglądu. Wyróżnia się begonie o ozdobnych liściach, które z chęcią są uprawiane jako rośliny doniczkowe. A także begonie o dekoracyjnych kwiatach, zwykle trzymane na balkonach i sadzone w gruncie. W Polsce begonia, nazywana również ukośnicą, często pojawia się jako ozdoba wnętrz.

W domach znajdziemy wiele różnych gatunków, choć prym wiedzie Begonia maculata (koralowa). Jej ciemnozielone liście pokryte są jasnymi, kontrastującymi plamkami. Spód blaszki jest intensywnie bordowy. Coraz większą uwagę przyciąga również Begonia rex. Ten niewielki gatunek spotkamy w ogromnej ilości barw i wzorów. Begonii nie można odmówić urody, niestety należy do roślin stosunkowo trudnych w uprawie. Wymaga odpowiednich warunków i konsekwentnej pielęgnacji.

Pielęgnacja poszczególnych odmian nieco się od siebie różni. Wspólną cechą jest natomiast zapotrzebowanie begonii na światło. Wymagają one stanowiska jasnego, ale z rozproszonym światłem. Roślinę możesz umieścić na parapecie wschodnim lub zachodnim. Wygrzewanie się w okolicach wystawy południowej również korzystnie na nią wpłynie, o ile zadbamy o rozproszone światło. Wystarczy, że promienie słoneczne będą przefiltrowane na przykład przez firankę czy żaluzję.

Wśród gatunków kolekcjonerskich można spotkać rośliny o wyjątkowych, połyskujących liściach. Przykładem jest wybarwiająca się na niebiesko Begonia pavonina Dark form. Aby rośliny te mogły uzyskać tak zjawiskowe wybarwienie, należy je uprawiać w ciemniejszych warunkach, z niewielkim dostępem do światła. To jedne z niewielu odmian, które dobrze rosną postawione nawet kilka metrów od okna o północnej wystawie.

Begonie lubią ciepło, najlepiej w zakresie 20-25°C, choć okresowo dobrze znoszą upały. Są natomiast wrażliwe na zimno i nagłe zmiany temperatur. Nie stawiaj ich w przeciągu i przy oknach, które są często otwierane. Nieodpowiednie będzie także stanowisko nad grzejnikiem i w pobliżu klimatyzatora. Temperatura nigdy nie powinna spadać poniżej 15°C. Ukośnica dobrze zniesie kilka chłodniejszych dni. Jest jednak rośliną tropikalną i przy temperaturze poniżej 20°C jej wzrost będzie zauważalnie wolniejszy. Pędy mogą być słabsze, a liście mniejsze. Również zrzucanie liści jest w takich warunkach częste.

Również częstotliwość podlewania zależy od gatunku. Begonia maculata i jej odmiany, takie jak Begonia tamaya, nie potrzebują tak intensywnego podlewania, jak gatunki uprawiane w terrariach. Przed przystąpieniem do nawadniania, warto poznać potrzeby konkretnej odmiany. Większość begonii wymaga jednak lekko wilgotnego podłoża. Przed dolaniem wody pozwól mu przeschnąć mniej więcej do połowy doniczki.

Rośliny źle reagują na nieodpowiednie podlewanie. Gdy wody jest zbyt dużo, łodygi zaczynają gnić od podstawy, a liście żółkną i z czasem odpadają. Natomiast zbyt rzadko podlewana roślina zasusza liście, które również zrzuca. Wilgotność substratu sprawdzaj więc regularnie. Latem roślina może wymagać podlewania nawet 2 razy w tygodniu. Zimą zwykle wystarczy nawodnić ją raz na 7-10 dni.

Najlepszą metodą jest podlewanie od dołu, czyli przez podsiąkanie. Do większego pojemnika lub wysokiej tacki wlej wodę i włóż do niej doniczkę z rośliną. Woda powinna sięgać do 1/4 wysokości doniczki. Tak przygotowaną sadzonkę odstaw na 15 minut, aż podłoże nasiąknie wodą. Później wyjmij doniczkę i odstaw na podstawkę, aby nadmiar wody wypłynął. Nigdy nie pozostawiaj wody w podstawce, po kilku minutach należy ją wylać.

Jeżeli nie masz możliwości podlania rośliny od dołu, zrób to standardowo, od góry. Wykonuj to uważnie, aby nie polewać wodą ani liści, ani łodygi. Wodę, która spłynęła do podstawki lub osłonki, wylej po kilku minutach od podlania.

Korzystaj wyłącznie z wody miękkiej, najlepiej przefiltrowanej. Warto zbierać deszczówkę, lecz przed podlaniem należy się upewnić, że osiągnęła temperaturę pokojową.

Begonia, by rosnąć zdrowo i szybko, potrzebuje ciepłego i wilgotnego powietrza. Występuje tu jednak spore zróżnicowanie zależne od gatunku. Popularna Begonia maculata zadowoli się wilgotnością na poziomie 50%. Natomiast wiele odmian Begonii rex będzie wymagało wyższych zakresów, od 60% w górę. Niektóre gatunki są przeznaczone do uprawy w terrariach i szklarniach, gdzie wilgotność powietrza sięga nawet 90%. Do takich roślin zaliczają się m.in. Begonia masoniana czy Begonia burkillii.

Niezależnie od odmiany, begonie nie tolerują wody zalegającej na liściach, dlatego nie należy ich zraszać. Od czasu do czasu można delikatnie przetrzeć liście rośliny wilgotną ściereczką, aby pozbyć się nadmiaru kurzu. Rób to wyłącznie w pogodne, ciepłe dni. W takich warunkach woda z liści szybko odparuje. Gatunki pokryte drobnymi włoskami należy czyścić za pomocą miękkiego pędzelka.

Aby skutecznie podnieść wilgotność, warto postawić w pobliżu nawilżacz powietrza. Najlepiej wykorzystać sprzęt ewaporacyjny, który nie wytwarza mgiełki. Tańszym rozwiązaniem mogą być natomiast nawilżacze ultradźwiękowe. Stawia się je jednak dalej od reszty roślin, aby mgiełka nie osiadała na liściach. Warto wiedzieć, że w przypadku tych produktów musisz korzystać z wody destylowanej lub regularnie czyścić nawilżacz z kamienia. Poza tym zwierzęta domowe mogą źle reagować na wytwarzane ultradźwięki. Z kolei sprzęt ewaporacyjny zazwyczaj wymaga wymiany filtrów – raz na kilka miesięcy.

Ukośnice preferują wysoką wilgotność, ale wyłącznie w połączeniu z dobrą cyrkulacją powietrza. W przeciwnym wypadku wilgoć może doprowadzić do rozwoju chorób grzybowych.

Begonie dobrze rosną w lekkim, napowietrzonym substracie. Sprawdzi się podłoże do roślin zielonych (40%) zmieszane z perlitem (30%) i piaskiem (30%). Mieszankę można wzbogacić naturalnym nawozem, takim jak guano nietoperza, wermikompost czy kwasy humusowe. Świetnym produktem jest węgiel aktywny, który pełni funkcję naturalnego filtra.

Begonia nadaje się do uprawy w hydroponice. Dzięki tej metodzie, roślina ma cały czas dostęp do wody i nieustannie ją pobiera. Nie jest osadzona w żadnym organicznym podłożu. W takim wypadku potrzebne są wyłącznie substraty nieorganiczne, takie jak keramzyt. Uprawy hydroponiczne w naturalny sposób podnoszą wilgotność powietrza, co sprzyja rozwojowi tych roślin. Trzeba jednak dbać o to, aby liście rośliny nie wpadały do wody.

• Begonia koralowa (Begonia maculata) – jej ciemnooliwkowe liście pokryte są jasnymi, kontrastującymi kropkami. Spód liścia jest bordowy, a pędy długie i delikatne.

• 'Bonfire' (Begonia 'Bonfire') – ma długie liście. Wytwarza efektowne, karmazynowe kwiaty.

• 'Mountain Explore' (Begonia masoniana 'Mountain Explore') – ma mocno wybarwione, intensywnie kontrastowe liście o chropowatej fakturze.

• 'Silver Jewel' (Begonia 'Silver Jewel') – ma szarozielone liście, z ciemnozielonymi paskami na obrzeżach.

Begonie należy nawozić od kwietnia do końca września, co dwa tygodnie. Jeśli zależy Ci na kwiatach, najlepiej stosuj nawóz z przewagą fosforu i potasu do roślin kwitnących. Raz na miesiąc produkt ten trzeba zastąpić nawozem uniwersalnym, który jest zasobny w azot. Wówczas zmniejsz stężenie nawozu o połowę.

Begonii nie należy zraszać, więc nawóz podaje się wyłącznie doglebowo. Dolistne nawozy w tym przypadku się nie sprawdzą. Wyjątkiem są sytuacje, gdy roślina cierpi na widoczne niedobory i ważne jest jak najszybsze podanie nawozu. Warto bowiem wiedzieć, że nawóz wchłania się szybciej przez liście.

Begonie rosną szybko, ale nie wymagają częstego przesadzania. Preferują bowiem nieduże, dość ciasne doniczki. Doniczkę zmieniaj wtedy, gdy korzenie wyrastają poza dotychczasowy pojemnik. Nowa doniczka powinna być zaledwie o jeden rozmiar większa. Młode sadzonki prawdopodobnie będą wymagały przesadzania co roku. Dorosłe rośliny należy przenosić do nowej doniczki wyłącznie wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba. Begonię warto przesadzić także niedługo po zakupie. Nie rób tego od razu – pozostaw ją na 14 dni, aby zdążyła się zaaklimatyzować.

Wysokie gatunki, takie jak Begonia maculata, mają bardzo delikatne i długie łodygi. Mogą uginać się pod ciężarem liści, dlatego należy wspierać je podporami, np. bambusową tyczką. Nigdy nie przywiązuj pędów na siłę; mogłoby to skutkować ich uszkodzeniem. Lepiej używać ogrodniczych taśm z rzepem niż drucików.

Podobnie jak łodygi, korzenie są łamliwe. Przy przesadzaniu uważaj, aby nie naruszyć ich struktury. Sadzonkę delikatnie otrzep ze starego podłoża, ale nie dłub w bryle korzeniowej. Gdy ziemia jest bardzo zbita, warto podlać roślinę na 2-3 dni przed planowanym przesadzaniem. W ten sposób łatwiej będzie pozbyć się nadmiaru substratu.

Begonie dobrze rosną w doniczkach wykonanych z najróżniejszych materiałów – ważne, by na dnie znajdował się otwór odpływowy. Doskonale rozwijają się w doniczkach z terakoty, choć należy dbać o to, aby podłoże zbyt mocno nie przesychało.

Begonie można rozmnażać przez sadzonki wierzchołkowe lub liściowe. Wysokie gatunki, takie jak Begonia maculata, rosną wzwyż. Jej łodygi są długie, a pędy – pojedyncze. Wiosną, na początku okresu wegetacyjnego, można uciąć sadzonki wierzchołkowe. Dzięki temu roślina będzie w stanie obudzić uśpione stożki i się rozkrzewić. Sadzonki, które zostaną ucięte, powinny być starsze. Młode, miękkie pędy, mają mniejsze szanse na ukorzenienie. Utnij sadzonkę tak, aby miała co najmniej 3-4 liście. Dolne usuń, po czym umieść tak przygotowaną roślinę w pojemniku z wodą. Należy ją regularnie wymieniać, aby łodyga nie zgniła.

Rozmnażanie przez sadzonki liściowe jest trudniejsze. Do niedużej tacki wsyp podłoże do ukorzeniania, np. substrat kokosowy zmieszany z perlitem. Z rośliny oderwij zdrowy, nieuszkodzony liść. Odetnij ogonek liściowy. Liść ułóż na płaskim podłożu i podziel go na kilkucentymetrowe paski. Ważne jest, aby każdy fragment zawierał kawałek nerwu głównego liścia. Następnie pocięte fragmenty wetknij do podłoża tak, aby były zakopane do połowy.

Niewielkie liście możesz ukorzenić w całości. Po wycięciu ogonka liściowego, połóż blaszkę na wierzchu podłoża i obciąż ją niedużymi kamykami.

Przy obu technikach ważne jest utrzymanie wilgotnego, ale nie mokrego podłoża. Istotna jest także wysoka wilgotność powietrza – sadzonki najlepiej zamknąć w mnożarce lub plastikowym, przezroczystym pudełku. Temperatura powinna być wysoka, powyżej 23 stopni. Gdy nowe roślinki będą miały 3-4 liście, oddziel je od fragmentu starego liścia i posadź w świeżym podłożu.

Begonie są podatne na choroby grzybowe. Często pojawia się na nich mączniak prawdziwy. Choroba objawia się w postaci białego, mącznego nalotu, przypominającego pleśń. Pokrywa on liście i łodygi. Blaszki liściowe brązowieją i odpadają.

Kolejną przypadłością begonii jest szara pleśń. Jak sama nazwa wskazuje, ma ona postać szarego nalotu na liściach. Kwiaty mogą brązowieć i odpadać. Niezależnie od rodzaju choroby grzybowej, należy wykonać oprysk fungicydem. Żadne naturalne metody niestety się nie sprawdzą.

Begonia może paść ofiarą wirusa mozaiki. Na liściach pojawiają się żółte plamki, tworzące charakterystyczny wzór. Choć wirus częściej atakuje rośliny uprawiane w gruncie, czasami pojawia się na roślinach doniczkowych. Niestety nie da się uratować takiej rośliny. Sadzonkę należy zutylizować, aby nie stanowiła zagrożenia dla innych.

Begonie bardzo szybko reagują na nieodpowiednią pielęgnację. Gdy końcówki lub brzegi liści są zasuszone to znak, że wilgotność powietrza jest zbyt niska. Zwijające się krawędzie i brązowe końcówki świadczą o zbyt wysokiej temperaturze. Natomiast gnijące u nasady łodygi, wraz z żółknącymi liśćmi, to oznaka przelania.