Zimowit jesienny

To wieloletnia roślina cebulowa, która osiąga zwykle 10-20 cm (nie przekracza 30 cm wysokości). Jej ozdobą są kielichowate bądź lejkowate kwiaty osadzone na długich szypułkach, z wyglądu zbliżone do krokusów (z którymi zimowity nie są spokrewnione). Najczęściej mają barwę różową, fioletową i białą. Kwitną we wrześniu i w październiku, w stanie bezlistnym. Zdarza się, że zakwitają wiosną, ale nie jest to częste zjawisko. W okresie wiosennym pojawiają się ciemnozielone, równowąskie liście, które obumierają latem.

Jedną z najpiękniejszych odmian kwitnących na biało jest zimowit ‘Alboplenum’. Wytwarza pełne, wielopłatkowe kwiaty (nie widać środka). Jasnofioletowa wersja tej odmiany to zimowit ‘Waterlily’. Kwiaty mają bardzo podobny kształt, ale mają więcej płatków.

Tradycyjna lejkowata (kwiatostany w kształcie lejka) odmiana o kwiatach białych to zimowit ‘Album’. Do najpiękniejszych, fioletowych odmian zalicza się natomiast zimowit ‘Purpureum’.

Poza zimowitem jesiennym w ogrodach uprawia się innych przedstawicieli rodzaju Colchicum np. zimowit okazały, powabny (Colchicum speciosum), który ma większe rozmiary – może dorastać do 30 cm wysokości. W sprzedaży dostępny jest również zimowit bizantyjski (Colchicum byzantinum), który kwitnie od sierpnia do września. Roślina osiąga około 15 cm wysokości. Kwiaty są białe, purpurowoliliowe, różowoliliowe lub liliowe.

Zimowit jesienny a krokus – oba gatunki mają podobny kształt kwiatów i tym samym bywają mylone. Istnieją jednak zasadnicze różnice. Zimowit kwitnie pod koniec lata i jesienią, zdecydowana większość krokusów zakwita wczesną wiosną. Krokusy w czasie kwitnienia mają już wykształcone liście, zimowit zaś kwitnie w stanie bezlistnym.

Aby zimowit mógł zakwitnąć, optymalne jest stanowisko słoneczne, lecz rośliny radzą sobie też w półcieniu. Z tego względu są czasem uprawiane pod koroną drzew, zwłaszcza tych gatunków, które w okresie jesienno-zimowym szybko gubią liście.

Optymalnym terminem sadzenia cebulek zimowita jest połowa sierpnia. Wtedy jest szansa, że zimowit zakwitnie za kilka tygodni, czyli jeszcze w pierwszym roku po posadzeniu. Rośliny możesz wysadzać też później np. we wrześniu czy na początku października, jednakże zakwitną dopiero w kolejnym sezonie.

Zimowity jesienne sadź w ogrodzie co ok. 15-20 cm. W przypadku tworzenia własnej łąki kwietnej na trawniku, rośliny możesz sadzić znacznie rzadziej. Głębokość umieszczania w ziemi dojrzałych cebulek (kupionych w sklepie) wynosi ok. 12-15 cm (mniej w żyznym podłożu, więcej w glebie lekkiej – piaszczystej). Jeśli cebulki są małe (zostały oddzielone od głównych) w czasie przesadzania stosuj zasadę, że głębokość sadzenia jest równa 2-2,5 krotności wysokości cebuli.

Najlepsze do uprawy jest podłoże żyzne, próchnicze, umiarkowanie suche o odczynie obojętnym do lekko kwaśnego. W praktyce unikaj skrajności, czyli podłoży ciężkich, gliniastych i podmokłych. W takich warunkach cebulki zimowita jesiennego szybko gniją. Ponadto nie uprawiaj roślin w glebie zakwaszonej, wtedy z kolei mają problemy z pobieraniem wody oraz składników pokarmowych.

Zimowit jesienny możesz uprawiać na lekkich, piaszczystych glebach, jednak warto je zawczasu użyźnić. W tym celu stosuj uniwersalną ziemię, a także kompost ogrodniczy. Przekop je z glebą w ogrodzie przy użyciu glebogryzarki (najefektywniejsza metoda), opcjonalnie szpadlem.

Zimowit jesienny prowadzi specyficzny cykl życia. Można stwierdzić, że jest aktywny jedynie wiosną (gdy wykształca liście) i pod koniec lata lub jesieni, gdy kwitnie. Dlatego podlewanie faktycznie nie jest wymagane. Zdarza się, że może potrzebować sporadycznego podlania w początkowej fazie kwitnienia, gdy koniec lata jest upalny i mało deszczowy, opcjonalnie wiosną – przy długo utrzymującej się bezdeszczowej pogodzie (rzadkie zjawisko).

Zimowity jesienne na trawniku podlewaj przy okazji nawadniania trawy. W takim wypadku warto wybierać mieszanki nasion bardziej odporne na suszę (do miejsc suchych). Taki trawnik podlewa się rzadziej, aby nie zaszkodzić cebulkom zimowita.

Najlepsza metoda nawożenia to zastosowanie obornika w dawce 2-4 kg/m2 na 1-2 lata przed planowanym sadzeniem zimowitów. Dzięki temu dostarczysz składników pokarmowych, poprawisz produkcję próchnicy i aktywność mikrobiologiczną oraz zwiększysz żyzność gleb lekkich i rozluźnisz gleby ciężkie. Opcjonalnie, na słabych, piaszczystych glebach aplikuj jedną dawkę obornika granulowanego rocznie (wiosną). Nawóz rozkładaj równomiernie w taki sposób, aby nie miał kontaktu z liśćmi (granulki mogą sklejać się i powodować poparzenie).

Raz na kilka lat na obszarze uprawy zmierz pH gleby (mierniki pH są dostępne w sprzedaży). Jeśli odczyn jest kwaśny, zastosuj dolomit mielony.

Ogólnie zimowity nie potrzebują regularnego nawożenia nawozami mineralnymi.

Zimowit jesienny jest w pełni odporny na mróz. Z reguły dobrze zimuje bez potrzeby okrywania. Ściółkę okrywającą możesz zastosować na wszelki wypadek w pierwszym roku uprawy (dotyczy najchłodniejszych regionów Polski). Nawet wtedy jednak wysypuj ją, dopiero gdy nadejdą jesienno-zimowe przymrozki. Zbyt wczesne zastosowanie materiału ściółkującego (np. kory sosnowej lub igliwia) ma dwie wady. Po pierwsze może być zasiedlona przez szkodniki szukające kryjówki przed zimą. Po drugie istnieje ryzyko, że zaburzy cykl życia rośliny, która wyjdzie ze stanu spoczynku i zmniejszy się jej odporność na mróz, a tym samym uzyska się rezultat odwrotny od oczekiwanego).

Zimowit jesienny możesz rozmnożyć w trakcie przesadzania (taki zabieg warto wykonywać przynajmniej raz na dekadę). Jeśli przy głównej, dużej cebuli (matecznej) występują drobne cebulki (przybyszowe), należy je oddzielić i wysadzić na nowym stanowisku. Najlepszy jest rozsadnik, czyli wydzielona część ogrodu wykorzystywana do rozmnażania roślin. Dzięki temu można łatwiej przypilnować młodych zimowitów.Najefektywniejszy jest po prostu zakup cebulek zimowitu. Powinny być posadzone od razu po zakupie. Nie praktykuje się raczej rozmnażania generatywnego, czyli przez wysiew nasion, w warunkach przydomowego ogrodu czy ROD.

Zimowit jesienny nie jest szczególnie narażony na choroby, o ile zapewnisz mu właściwe warunki. Najczęstszym problemem jest słabo zdrenowane, za mało przepuszczalne podłoże. Wtedy po ulewnych deszczach ziemia jest zbyt długo wilgotna, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób grzybowych. Rezultatem jest zazwyczaj gnicie cebulek i stopniowe zamieranie roślin. Czasem na zimowitach występuje szara pleśń, która początkowo objawia się powstawaniem wodnistych plam na liściach. Kolejno – przy silnej infekcji i w warunkach sprzyjających patogenom (wysoka wilgotność podłoża i powietrza) na liściach i kwiatach zauważa się gruby, mysi, szarobiały nalot, w którym znajdują się ciemne punkciki – zarodniki grzyba.

Na gnijące cebulki zimowita nie ma działań zaradczych – pozostaje wykopanie i wyrzucenie. Z tym problemem walcz profilaktycznie (nie dopuszczaj do takich sytuacji) przez zwiększanie przepuszczalności podłoża (np. przekopywanie z piaskiem i kompostem), a także unikanie uprawy na terenach wilgotnych.

Przy wystąpieniu szarej pleśni na zimowicie jesiennym lub sąsiadujących roślinach zastosuj preparat grzybobójczy – fungicyd.

Zimowit jest nielubiany przez szkodniki i takie problemy dotykają go bardzo rzadko. Przy uprawie w miejscach bardziej zacienionych nie można wykluczyć żerowania ślimaków, które niszczą ulistnienie. Mięczaki możesz zwalczać, stosując pułapki, preparaty ślimakobójcze, bariery w postaci taśm (np. na grządkach podwyższonych) i bariery – pasy (wokół roślin) z mączki bazaltowej.

Zimowity jesienne to niskie rośliny, które łatwo mogą zostać zagłuszone przez chwasty. W szczególności jest to niebezpieczne w czasie wiosny, gdy roślina tworzy liście asymilacyjne i gromadzi zasoby, by po letnim spoczynku wykształcić kwiaty. Chwasty często mają niższe wymagania cieplne od gatunków ozdobnych, wschodzą wcześniej i szybciej rosną. Dlatego zachwaszczenie zwalczaj regularnie, najlepiej ręcznie. Niektóre gatunki możesz przy okazji wykorzystać do produkcji ekologicznych preparatów na choroby i szkodniki. Dotyczy to m.in. pokrzywy, mniszka i skrzypu.

Zimowity jesienne to rośliny, które najlepiej prezentują się w dużych grupach (przynajmniej po kilkanaście sztuk w jednym „skupisku”). Uprawia się je m.in. w ogrodach skalnych i w wydzielonych miejscach na trawniku. Nadają się na obwódki, czyli wąskie pasy wyznaczające granice trawnika, rabaty, tarasu czy ścieżki. Można wykorzystać je do tworzenia łąk kwietnych np. na nieregularnie koszonym trawniku (w części gospodarczej ogrodu, na nieużytkach itp.). Pasuje do różnych stylów urządzania ogrodu, także do ogrodów naturalistycznych. Jest o tyle cennym gatunkiem, że zakwita w okresie, gdy większość roślin przekwitła lub kończy kwitnienie. Warto go łączyć z krokusem jesiennym (istnieją odmiany kwitnące w tym okresie), kapustą ozdobną i niskimi odmianami astrów.