Wiciokrzew

Znanym gatunkiem, chętnie uprawianym w przydomowych ogrodach, jest wiciokrzew japoński (Lonicera japonica). Pnącze osiąga wysokość 6-10 m, a roczne przyrosty wynoszą 1-2 m. Młode pędy są wiotkie i łatwo owijają się wokół podpór, starsze drewnieją. Ozdobą są jajowate, ostro zakończone, ciemnozielone liście oraz języczkowate, oryginalne kwiaty. Poszczególne odmiany kwitną najczęściej na biało lub kremowo. Termin kwitnienia przypada na od czerwca-lipca do sierpnia-września. Na tle gatunku szczególnie wyróżnia się wiciokrzew japoński ‘Aureoreticulata’, który charakteryzują nietypowe dwubarwne, zielono-żółte liście, przyozdobione marmurkowym wzorkiem. Odmiana rośnie słabiej od innych przedstawicieli gatunku – osiąga do 3 m wysokości, a roczne przyrosty wynoszą ok. 1 m.

Z Azji, a dokładniej z Chin, sprowadzono do europejskich ogrodów wiciokrzew Henry’ego (Lonicera henryi). Roślina dorasta do 4 m wysokości. Ma gęste, lancetowate, częściowo zimozielone liście, o długości 7-12 cm. Kwiaty są purpurowo-zielone, niezbyt liczne. Kwitnie od czerwca do lipca.

Z rodzimych gatunków, występujących naturalnie w Polsce, uprawiany jest wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum). Pnącze osiąga wysokość 3-6 m. Liście są jajowate, jesienią przebarwiają się na żółto, a następnie – tuż przed opadnięciem – na czerwono. Roślina kwitnie przez całe lato, zaczynając od czerwca. Kwiaty są rurkowate, zebrane grupowo. Wydzielają przyjemny zapach.Odmiany wiciokrzewu pomorskiego często kwitną na biało, żółto i różowo (bądź mają kwiaty wielobarwne). Duże walory dekoracyjne ma odmiana ‘Serotina’ – to zasługa m.in. kwiatów: fioletowo-czerwonych na zewnątrz, kremowych od wewnątrz. Z kolei odmiana ‘Graham Thomas’, o kwiatach żółtych, uchodzi za najsilniej pachnący wiciokrzew. Wydziela przyjemny, wyczuwalny z daleka, herbaciany zapach.

Wiciokrzew zaostrzony (Lonicera acuminata) to gatunek pochodzący z Himalajów. Pnącze cechuje umiarkowany wzrost i silne krzewienie. Osiąga do 4 m wysokości. Zimozielone liście są wąskie, lancetowate, ostro zakończone, a także mocno owłosione. Pędy łatwo owijają się wokół podpór. Kwitnie obficie w czerwcu i lipcu, a potem mniej intensywnie aż do września. Kwiaty są rurkowate, początkowo kremowe, później żółte.

Wiciokrzew przewiercień (Lonicera caprifolium) pochodzi z Europy, a do Polski został sprowadzony w XVIII wieku. Może osiągać 6-9 m wysokości, ale odmiany dostępne w sprzedaży cechuje zwykle słabszy wzrost. Liście są jajowate, usytuowane parami na pędach, sezonowe. Gatunek kwitnie intensywnie wiosną (od maja do czerwca), zdarza się jednak, że ponawia kwitnienie latem. Kwiaty są rurkowate, najczęściej białe bądź różowe. Znana odmiana to wiciokrzew ‘Inga’ – wytwarza różowe pąki kwiatowe i kremowo-białe, pachnące kwiaty.

W ogrodach uprawia się wiele wiciokrzewów, które są mieszańcami międzygatunkowymi, wyselekcjonowanymi przez botaników, a nie spotykanymi w naturze. Przykładem jest wiciokrzew Browna (Lonicera Brownii). Dorasta średnio do 3 m wysokości. Liście są jajowate lub owalne, usytuowane po obu stronach rośliny i zrastające się na szczytach pędów. Kwiaty mają rurkowaty kształt, są zebrane grupowo i najczęściej mają jaskrawe, wyraziste kolory. Kwitnie intensywnie od końca wiosny do połowy lata, natomiast słabiej od połowy lata do października. Jedną z najbardziej cenionych odmian jest Wiciokrzew Browna Golden Trumpet ‘Mintrum’, który wyróżnia się miedziano-żółtymi kwiatami.

Wiciokrzew Heckrotta (Lonicera heckrottii) ma słabszy wzrost od pozostałych gatunków – raczej nie przekracza 2-3 m wysokości. Ozdobą rośliny są błyszczące, jajowate, ostro zakończone liście, rosnące na pędach parami. Nie mniej atrakcyjne są oryginalne, rurkowate kwiaty. Kwitnie długo, od czerwca do września. Popularna odmiana to ‘American Beauty’ o kwiatach pomarańczowo-czerwonych.

Znacznie większe rozmiary osiąga wiciokrzew Tellmana (Lonicera tellmanniana). Dorasta do 5-6 m wysokości. Pnącze kwitnie od czerwca do lipca. Ma duże – do 5 cm średnicy – główkowate kwiatostany, złożone z rurkowatych kwiatów. Są żółto-pomarańczowe.

Wiciokrzewy ogrodowe lubią miejsca jasne i dobrze oświetlone, ale osłonięte przed prażącym słońcem. W takich warunkach długo i obficie kwitną, a jednocześnie są mniej kłopotliwe w uprawie. Bezpośrednie nasłonecznienie znosi wiciokrzew Browna. Rośliny bardziej ozdobne z liści, w tym np. wiciokrzew japoński ‘Aureoreticulata’, lepiej jest sadzić w półcieniu. Słabsze warunki świetlne są odpowiednie również dla wiciokrzewu Henry’ego. Większość pnączy radzi sobie w miejscach półcienistych, ale kwitnie słabiej.

Pamiętaj, aby wybierać stanowiska zaciszne, osłonięte od wiatru – wtedy rośliny łatwiej zimują.

Wiciokrzewy sadź wiosną bądź wczesną jesienią. Umieść je w gruncie ok. 5 cm głębiej niż rosły w pojemniku. Aby podłoże po sadzeniu było spulchnione, dołek powinien być nawet 3 razy szerszy od średnicy bryły korzeniowej sadzonki. Na dnie wysyp kompost wymieszany z ziemią ogrodową lub kupne, żyzne podłoże.

Rośliny po posadzeniu obficie podlej. Możesz również stworzyć przy pędach lekkie wgłębienia. Dzięki temu więcej wody trafi do korzeni wiciokrzewu. Gdy roślina zostanie już nawodniona, wyrównaj poziom podłoża.

Wiciokrzewy możesz sadzić pojedynczo, ale również łączyć je i tworzyć barwne kompozycje. Wówczas wybieraj gatunki i odmiany o różnej barwie kwiatów. W takim wypadku najlepiej umieszczać je co ok. 100 cm. Sadzonki sadź min. 30-40 cm od ogrodzenia, ścian budynków i elementów małej architektury.

Niskie odmiany wiciokrzewów możesz sadzić w pojemnikach. Zaleca się stosowanie dużych donic, ok. 20-litrowych. Na ich dnie usyp warstwę drenażową.

Wiciokrzewy mają względnie małe wymagania glebowe. Radzą sobie w przeciętnych ogrodowych podłożach. Należy jedynie unikać uprawy w glebach lekkich, piaszczystych, suchych i podmokłych. Dobrze rosną w podłożu żyznym i próchniczym, a także gliniastym, choć bywa ono trudne dla wielu innych grup roślin. Optymalne pH pod uprawę wiciokrzewów oscyluje w granicach od lekko kwaśnego do lekko zasadowego.

Jeśli podłoże jest zbyt piaszczyste, w roku poprzedzającym sadzenie przekop je z obornikiem. Corocznie możesz stosować kompost. Dobrym rozwiązaniem jest również wykopanie dużych dołów i umieszczanie w nich bardziej odpowiedniego, zwięzłego podłoża (np. z dodatkiem gliny i odkwaszonego torfu). W przypadku, gdy gliniasta gleba jest słabo przepuszczalna i długo zalega w niej woda, nasyp do niej grubą warstwę piachu (nawet 8-10 cm) i przekop ją glebogryzarką. Nie zaszkodzi także dosypanie materiału drenażowego np. keramzytu i żwiru. Zbyt mokre podłoże jest przyczyną chorób wiciokrzewów, może też obniżyć ich mrozoodporność.

Wiciokrzew lubi umiarkowaną wilgotność podłoża, dlatego powinien być podlewany przy długo utrzymującej się bezdeszczowej pogodzie. Regularnego nawadniania wymagają rośliny młode – do 2-3 roku uprawy – oraz uprawiane w pojemnikach. Nie można jednak podlewać wiciokrzewu nadgorliwie, ponieważ źle znosi stale mokre podłoże.

Podczas podlewania pamiętaj, by nie moczyć pędów, liści i kwiatów. Wodę najlepiej lać konewką lub wężem ogrodowym z pistoletem – ustawiając na słaby strumień – bezpośrednio na ziemię u podstawy rośliny.

Jeśli w roku poprzedzającym sadzenie wiciokrzewu wykorzystano obornik, można przez 2-3 lata zrezygnować z dodatkowego nawożenia. W przeciwnym wypadku warto corocznie stosować 1-2 dawki nawozu, np. wiosną i na początku lata.

Optymalne są nawozy, które zawierają dużo potasu i fosforu, a mało azotu. Dobrym wyborem będzie m.in. obornik granulowany. Wiciokrzewy uprawiane w pojemnikach dokarmiaj raz w miesiącu nawozami w płynie np. humusowymi bądź mineralnymi dla roślin kwitnących. Dodatkowym wspomaganiem jest podlewanie gnojówkami z roślin np. pokrzywy i skrzypu. Zmniejsza to ryzyko wystąpienia szkodników i chorób grzybowych.

Wszystkie wiciokrzewy najlepiej jest ściółkować przed nadejściem mrozów przez pierwsze 2-3 lata uprawy. Później ściółkę stosuje się u gatunków pochodzących z cieplejszych rejonów (np. Azji). Gatunek krajowy, tj. wiciokrzew pomorski, jak również wiciokrzew Heckrotta i wiciokrzew przewiercień, charakteryzują się bardzo dużą mrozoodpornością.

Pamiętaj, że wytrzymałość na mróz to nie tylko cecha genetyczna gatunku czy konkretnej odmiany. Wpływ na nią ma także pielęgnacja – rośliny zadbane są bardziej wytrzymałe. Przy uprawie wiciokrzewów unikaj w szczególności nawożenia azotem późnym latem i jesienią – obniża to mrozoodporność. Bardziej podatne na uszkodzenia są wiciokrzewy uprawiane na stanowiskach narażonych na silne wiatry i rosnące w zbyt wilgotnej glebie. Problemem w Polsce bywają także bezśnieżne zimy. Grube warstwy śniegu to naturalne bariery chroniące korzenie przed mrozem. Nie powinno się ich usuwać.

Wiciokrzewy rozmnażaj późnym latem np. w drugiej połowie sierpnia, poprzez pozyskiwanie sadzonek wierzchołkowych. W tym celu przytnij fragmenty o długości ok. 10 cm i wysadzaj do donic z żyznym podłożem. Dbaj, aby ziemia była stale umiarkowanie wilgotna. Przed mrozami pojemniki przenoś do chłodnego pomieszczenia. Sadzonki wysadzaj do ogrodu późną wiosną – idealnie w maju.

Pnącza możesz rozmnożyć także przez odkłady. Nisko usytuowane pędy przyciągnij do podłoża, przysyp w danym miejscu garścią ziemi i – dla stabilizacji – przyłóż kamieniem. Zabieg możesz wykonywać przez cały sezon. W roku następnym, gdy pęd wypuści korzenie, oddziel go od rośliny matecznej i posadź w nowym miejscu w ogrodzie.

Główną przyczyną występowania chorób u wiciokrzewów jest nadmiernie wilgotne podłoże, które powoduje m.in. żółknięcie liści rośliny. Na pnączach występują także, wywoływane przez różne patogeny, plamistości liści. Objawiają się one występowaniem małych, ciemnych plam. Choć z reguły nie mają odczuwalnego wpływu na rozwój roślin, obniżają jednak znacząco ich walory estetyczne.

Groźniejszą chorobą jest mączniak prawdziwy, którego symptomem jest występowanie na górnej stronie blaszek liściowych mączystego, brudnobiałego nalotu. Z czasem liście brązowieją i zasychają. Szczególnie wrażliwy jest na nią wiciokrzew przewiercień. Co istotne, choroba przenosi się na wiele innych roślin w ogrodzie – szczególnie podatne są na nią winorośle.

Wymienione choroby zwalczaj przez zastosowanie fungicydów. Zwykle potrzeba wykonania 2-3 zabiegów w odstępach 5-10 dniowych. W pierwszej kolejności jednak kieruj się instrukcją opracowaną przez producenta preparatu.

Uciążliwym szkodnikiem wiciokrzewów – jak i większości roślin ogrodowych – są mszyce. Owady występują w dużych koloniach. Żerują na młodych liściach i kwiatach, powodując powstawanie plam i deformacji, a także zasychanie i zamieranie rośliny. Mogą doprowadzić do ogołocenia pnączy z liści. W czasie żerowania wydzielają lepką spadź, która jest przysmakiem dla mrówek i pożywką dla grzybów sadzakowych, których pojawienie się zwiastuje brunatny nalot.

Szkodnika zwalczaj, używając insektycydów. Oprócz tego możesz używać preparatów domowej roboty np. gnojówki z pokrzywy z dodatkiem szarego mydła.

Wiciokrzewy przycinaj wczesną wiosną. Regularnego zabiegu z reguły nie potrzebuje wiciokrzew Browna. Silne cięcie często wykonuje się u wiciokrzewu Heckrotta i wiciokrzewu przewiercienia. Raz na kilka lat warto odmłodzić wiciokrzew japoński, wiciokrzew Tellmanna, wiciokrzew zaostrzony i wiciokrzew pomorski. Wszystkim młodym roślinom po posadzeniu skracaj pędy na 1/3 długości – pobudzi je to do krzewienia.

Wiciokrzewy ogrodowe można prowadzić na podporach i konstrukcjach. Są efektowną ozdobą altan, pergoli, trejaży, jak również często montowanych przy furtkach łuków. Ponadto można z nich tworzyć atrakcyjne, ażurowe ściany, prowadząc roślinę na kratownicach. Wiciokrzewy dobrze trzymają się ogrodzeń z siatki i tradycyjnych płotów sztachetowych. Są także ciekawą alternatywą dla roślin żywopłotowych zrzucających liście. Co bardzo istotne, pnącza wiciokrzewów uznaje się za uniwersalne, ponieważ pasują do różnych stylów urządzania. Warto łączyć je z innymi gatunkami oraz w obrębie rodzaju Lonicera. Niskie odmiany możesz uprawiać na balkonie i tarasie, pod warunkiem że masz dobre miejsce do zimowego przechowywania.