Tulipan

Jest to na tyle popularny kwiat, że z pewnością każdy dobrze wie, jak wygląda tulipan. Większość gatunków osiąga 10-30 cm, zaś tulipany wysokie dorastają nawet do 70 cm wysokości. Tworzą kępy szerokich, lancetowatych, zielonych liści (z szaro-niebieskawym nalotem), a czasem ciemnymi cętkami i kreskami. Cechą wspólną Tulipa jest kwitnienie w okresie wiosennym. Kwiaty wyrastają na szczytach długich, nagich pędów. Ich barwa i kształt zależą od odmiany, a także grupy, do której należą. Wyróżnia się 15 grup tulipanów (mają jednak wiele podobieństw).

Dużą popularnością cieszy się grupa tulipanów pojedynczych wczesnych. Osiągają 25-30 cm wysokości. Ich kwiaty są sześciopłatkowe, zazwyczaj mają jedną barwę, rzadziej są dwukolorowe (z obwódką). Kwitną od połowy kwietnia. Znane odmiany należące do tej grupy to m.in. ‘Apricot Beauty’,’Christmas Dream’ i ‘Princess Irene’.

Podobny rozmiar i termin kwitnienia mają tulipany pełne wczesne. Różnią się jednak liczbą płatków, których jest więcej. Tym samym kwiaty są bardziej spektakularne, pełne. Jednym z najpiękniejszych przedstawicieli jest tulipan różowy ‘Blue Diamont’. Ma wyraziste płatki kwiatów – ciemnoróżowe z fioletowym odcieniem. Jest nieco wyższy od innych tulipanów wczesnych, dorasta do 40 cm wysokości.

Jeszcze wyższe, bo średnio osiągające 45-55 cm wysokości są tulipany Triumph. Kwitną nieco później od poprzednich grup, zwykle od końca kwietnia. Często mają paskowany wzorek na kwiatach. Są bardzo często i chętnie wykorzystywane na kwiat cięty. Do atrakcyjnych odmian tej grupy należy tulipan ‘Slava’, który ma kwiaty bordowo-pomarańczowe. Dorasta do 45 cm wysokości.

Najwyżsi przedstawiciele tulipanów osiągają średnio 50-60 cm, maksymalnie 70 cm wysokości i należą do grupy tulipanów Darwina. Zakwitają na przełomie kwietnia i maja. Tworzą duże, smukłe, jednobarwne kwiaty (ich płatki mają jajowaty kształt). Wyróżniają się dobrą odpornością na choroby. Do grupy Darwina zalicza się m.in. tulipan różowy ‘Pink Impression’.

Wysokość 50-65 cm osiągają też tulipany pojedyncze późne. Mają sztywne, mocne pędy. Ich kwiaty natomiast są owalne i zakwitają w pierwszej połowie maja. W obrębie grupy jest duże bogactwo odmian o różnej barwie płatków. Tzw. królową grupy – najbardziej znanym reprezentantem – jest odmiana ‘Queen of Night’, która ma prawie czarne kwiaty.

Charakterystyczne, kielichowate kwiaty zwężające się w centralnej części wytwarzają tulipany liliokszałtne. Ich płatki są wąskie, wyginają się u góry. Rośliny kwitną od pierwszej połowy maja. Bardzo dobrze nadają się na kwiat cięty. Osiągają 40-50 cm wysokości. Są nieco bardziej wrażliwe na warunki klimatyczne w porównaniu z pozostałymi grupami. W rabatach szczególnie wyróżnia się tulipan czerwony ‘Lasting Love’. Jego kwiaty są ciemne, karmazynowe. Odmiana ma wzrost typowy dla grupy (dorasta do 50 cm wysokości).

Warto wspomnieć również o tulipanach Crispa (strzępiastych). Cieszą się dużą popularnością w ogrodach. Mają postrzępione brzegi płatków i są często wykorzystywane na kwiat cięty. Kwitną na przełomie kwietnia oraz maja. Osiągają 50-65 cm wysokości. Nietypowe wybarwienie kwiatów (łososiowo-brzoskwiniowo-różowe) ma tulipan ‘Brisbane’.

Ciekawe płatki z zielonymi smugami i paskami mają tulipany Viridiflora (zielonokwiatowe). Rośliny kwitną później – dopiero od końca maja. Średnio dorastają do 30-50 cm wysokości. Jedną z najcenniejszych odmian tej grupy uprawianych w ogrodach jest tulipan ‘Green Star’ o paskowatych, biało-zielonych kwiatach.

Smugi, kreski i paski na kwiatach (często wielobarwnych) występują również w grupie tulipanów Rembrandta. Kwitną one w maju i osiągają 40-70 cm wysokości.Interesująca grupa to również tulipany papuzie – są pojedyncze (czyli środek kwiatu jest widoczny), ale ich płatki są pozwijane, a zarazem postrzępione. W obrębie grupy spotyka się rośliny o kwiatach w szerokiej palecie barw, również dwu- i trójkolorowe. Krzykliwość ich barw powoduje skojarzenie z papugami, stąd też nazwa roślin. Kwitną późno, od drugiej połowy maja. Osiągają średnio ok. 50 cm wysokości. Ze schematów wyłamuje się tulipan ‘Black Parrot’, który ma kwiaty jednolite, ciemno-bordowe, prawie czarne.

Zjawiskowe, duże, wielopłatkowe kwiaty nieco kojarzące się z piwoniami mają natomiast tulipany pełne późne. Kwitną w maju i dorastają do 45-60 cm wysokości. W porównaniu z tulipanami pełnymi wczesnymi są wyższe i mają większe kwiaty. Dużą popularnością cieszy się tulipan czerwony ‘Miranda’ o dużych, półkulistych kwiatach. Oryginalnym wyglądem natomiast może pochwalić się tulipan lodowy ‘Ice Cream’, u którego górna część jajowatego kwiatu jest biała, zaś podstawa ma barwę różowo-zieloną.

Jeśli chodzi o niskie odmiany, to ciekawą grupą są tulipany Kaufmanna. Zwykle osiągają wysokość do 20 cm. Płatki z zewnętrznej strony mają inną barwę niż wewnątrz. Zwężają się przy wierzchołkach, dlatego rozwinięte kwiaty mają kształt gwiazd. Roślina kwitnie wcześnie, od końca marca. Na liściach czasem występują brązowe smugi. Najbardziej uniwersalny w ogrodowych kompozycjach jest tulipan biały ‘Concerto’.

Kwiaty w różnych odcieniach czerwieni oferują za to tulipany Fostera. Mają one kształt pucharów i pojawiają się w kwietniu. Osiągają 30-40 cm wysokości. Do grupy tej należy ‘Flamming Purissima’ o stonowanej barwie kwiatów. Są kremowe, z jasnoróżowym i malinowym cieniowaniem.

Kolejną grupą, która kwitnie wcześnie, zwykle na przełomie marca i kwietnia są tulipany Greiga. Najczęściej mają kwiaty dwubarwne. Liście są pofalowane z czerwonobrązowymi kropkami i kreskami (cecha charakterystyczna grupy). Dorastają do 40 cm wysokości. Do przedstawicieli tej grupy zalicza się m.in. tulipan ‘Toronto’ o kwiatach różowych.

Istnieją też inne grupy, które stanowią swoisty miszmasz, także obejmujący gatunki występujące w miejscach naturalnych. Systematyka obejmuje wszystkie tulipany, które nie pasują do grup 1-14. Przykładem jest m.in. Tulipa sylvestris (tulipan dziki), którego można spotkać w basenie Morza Śródziemnego. Osiąga wysokość 30 cm. Jego żółte kwiaty pojawiają się w kwietniu. Do najniższych tulipanów zalicza się Tulipa violacea, który dorasta do 10 cm wysokości. Kwitnie pod koniec marca na ciemnoróżowo. Gatunek występuje naturalnie w Iranie i w obszarze należącym kiedyś do Kurdystanu.

Tulipany uprawiaj w miejscach słonecznych do lekko zacienionych. Wtedy kwitną długo i okazale, a ponadto są mniej zagrożone chorobami. Najlepsze są stanowiska ciepłe, osłonięte, wolne od silnych wiatrów. Ze względu na wczesny termin kwitnienia tulipany często uprawia się pod koroną drzew liściastych, zwłaszcza odmiany wytwarzające kwiaty w pierwszej połowie kwietnia.

Tulipany sadzone w cieniu mają nadmiernie długie, lecz słabe pędy, które mogą łamać się i wywracać. Ponadto kwitnienie jest słabsze (kwiatów jest mniej i mają mniejszy rozmiar).

Dobrze wiedzieć, kiedy sadzimy tulipany. Otóż tulipan najlepiej sadzić jesienią, od końca września do końca października. Przy sprzyjającej pogodzie cebulki powinny trafić do gruntu najpóźniej w listopadzie. Dzięki jesiennemu sadzeniu rośliny zakwitają wiosną przyszłego roku. Jak zatem sadzić tulipany?

Ważna jest głębokość sadzenia, dzięki czemu rośliny są mało narażone na mróz, a jednocześnie łatwo wschodzą i kwitną w optymalnym terminie. Posadzone skrajnie głęboko mogą w ogóle nie wzejść. Przyjmuje się, że cebulki umieszcza się na głębokości 8 (odmiany niskie i średnie) do 15 cm (odmiany wysokie). W zasadzie można to oszacować po wielkości cebuli – im większa, tym głębsze sadzenie. Często przyjmuje się, że głębokość powinna wynosić trzykrotność wysokości cebuli. Przykładowo cebulki o wysokości 4 cm sadź na głębokości ok. 12 cm.

Większość tulipanów można sadzić w rozstawie (odległość sadzenia) co 15-20 cm. Tulipany karłowe (np. dorastające do 20 cm wys.) umieszczaj w ziemi nawet gęściej. Odmiany bardzo wysokie (60-70cm) najlepiej sadzić co ok. 25 cm. Cebulki warto umieszczać w ziemi w koszyczkach-osłonkach, np. z tworzywa sztucznego. Dzięki temu łatwiej zlokalizować je przy przesadzaniu, a ponadto jest to ochrona przed niektórymi szkodnikami (głównie gryzoniami).

Tulipan najczęściej rośnie w danym miejscu przez wiele lat. Niestety może przez to słabiej kwitnąć i staje się bardziej podatny na szkodniki. Dlatego cebulki tulipanów przenoś w inne miejsce przynajmniej raz na kilka lat.

Jaką ziemię do tulipanów wybrać? Optymalne jest podłoże żyzne, próchnicze, przepuszczalne o odczynie obojętnym do zasadowego. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest nawożenie obornikiem (2-4 kg/m2 terenu) w roku poprzedzającym sadzenie tulipanów. W roku sadzenia ziemię warto wymieszać z kompostem, w dowolnej ilości.

Tulipany w rzeczywistości znoszą nawet słabsze typy gleb, czyli przeciętne ogrodowe podłoża. Najważniejsze to unikać skrajności. Nie sadź tulipanów w glebach kwaśnych, podmokłych, a także mocno piaszczystych, nieurodzajnych. W pierwszym przypadku roślina ma problem z pobieraniem składników pokarmowych i wody, w drugim staje się podatna na choroby grzybowe, w tym zgnilizny cebuli i korzeni, w ostatnim zaś słabo się rozwija i kwitnie.

W uprawie doniczkowej (np. na balkonie) można wykorzystać uniwersalną ziemię dla roślin pokojowych (odkwaszony torf), z dodatkiem piasku, a także mielonego dolomitu (dla zwiększenia pH gleby).

Tulipany kwitną wiosną, gdy w ogrodzie panują dobre warunki wilgotnościowe, temperatury są niewysokie, a deszcze częste. Z kolei po kwitnieniu ich nadziemna część stopniowo żółknie i zamiera. Dlatego w zdecydowanej większości przypadków nie ma potrzeby ich nawadniania. Nadmiar wody może bardziej zaszkodzić roślinom niż krótkotrwały niedobór. Podlewanie wykonuj w skrajnych sytuacjach np. gdy tulipany rosną pod koroną drzew, gdzie podłoże jest bardzo suche.

Regularnego nawadniania wymagają jedynie tulipany uprawiane w pojemnikach. Jeśli znajdują się pod zadaszonym balkonem lub tarasem, są uzależnione od człowieka. Nawet wtedy podlewaj je, dopiero gdy wierzchnia warstwa podłoża np. do 1 cm (sprawdź to palcem) całkowicie przeschnie. Istotne jest także wysypanie drenażu (keramzyt, perlit) w spodniej części donicy lub skrzyni.

Tulipany nie wymagają nawożenia przez kilka lat po zastosowaniu obornika. Jeśli nie został wymieszany z ziemią pod tulipany to warto wczesną wiosną (gdy liście mają przynajmniej 5 cm wys.) zastosować dawkę obornika w formie granulowanej. Sprawdzą się nawozy, które zawierają dużo fosforu i potasu.

Przed sadzeniem, a później przynajmniej raz na kilka lat (jeśli nie przesadzasz tulipanów w nowe miejsce) warto zmierzyć odczyn gleby. Mierniki pH są łatwo dostępne w sprzedaży. Zbyt kwaśną glebę wymieszaj (jesienią) z nawozem wapniowym. Ewentualnie zastosuj dolomit, który można aplikować także wiosną.

Tulipany często okrywa się przed nadejściem zimy. Zabieg z założenia jest pożyteczny, gdyż chroni cebulki przed mrozem, ale czasem może też zaszkodzić. Dzieje się tak w przypadku zbyt wczesnego zastosowania okrywy i ułożenia za grubej warstwy ściółki. Roślinie jest nadmiernie ciepło i może wyrosnąć jeszcze jesienią. Tym samym jest narażona na uszkodzenie nadziemnych części (łodygi, liście) po ochłodzeniu. Czasami zimą panuje też przejściowo wiosenna pogoda – wtedy dochodzi do identycznej sytuacji. Dlatego ściółkę warto stosować, ale pamiętaj, aby robić to mądrze. Ściółkowanie wykonuj dopiero po wystąpieniu przymrozków i przed zapowiadanymi ochłodzeniami. Używaj gałązek iglaków, które można w razie potrzeby łatwo usunąć (np. w czasie zimowych ociepleń). Później, przed zapowiadanymi mrozami, bez problemu ułożysz je ponownie. To może być uciążliwe, ale zmniejsza ryzyko niepotrzebnego wyrośnięcia tulipana zimą.

Rośliny uprawiane w pojemnikach przenieś do chłodnego pomieszczenia np. piwnicy lub budynku gospodarczego.

Różnorodność odmianowa tulipanów jest tak wielka, że najlepiej i najłatwiej jest kupować gotowe cebulki. W przypadku wieloletniej uprawy bez przesadzania nie ma możliwości samodzielnego rozmnażania roślin. Natomiast w trakcie przesadzania możesz oddzielić drobne cebulki przybyszowe, które wyrastają przy dużych, wieloletnich cebulach. Od razu posadź je w miejscu docelowym, najlepiej we wspomnianym wcześniej plastikowym koszyczku. Umieść go płytko – na głębokości ok. 5-6 cm.

Tulipany rosnące w miejscach nadmiernie wilgotnych i zacienionych stają się podatne na choroby. Dochodzi wtedy do gnicia korzeni i cebul, co objawia się żółknięciem liści, a następnie zamieraniem całej rośliny. Przy wystąpieniu takich objawów w zasadzie jedyne wyjście to przesadzenie tulipanów w bardziej suche miejsce.

Częstą chorobą grzybową jest szara pleśń tulipana. Jednym z symptomów jest przebarwianie młodych liści na fioletowo. Na starszych liściach występują szarożółte plamy. Liście i kwiaty ulegają deformacji. Pąki kwiatowe (nierozwinięte kwiaty) mogą w ogóle nie rozwijać się, tylko brązowieją i obumierają. Przy silnej infekcji, w warunkach dużej wilgotności powietrza i podłoża pojawia się grupy, szarawy, mysi nalot, w którym są zarodniki grzyba.Inna choroba grzybowa porażająca tulipany to fuzarioza. Objawy to zahamowanie wzrostu rośliny, przedwczesne żółknięcie i brązowienie liści, a także opadanie pąków kwiatowych. Cebule ulegają gniciu.

Obie choroby grzybowe zwalcza się przez zastosowanie fungicydów. Zwykle potrzeba wykonania 2-3 zabiegów, ale w pierwszej kolejności kieruj się instrukcją opracowaną przez producenta preparatu. Mocno porażone organy roślin (np. liście i kwiaty) przytnij. Zdezynfekuj narzędzie po pracy.

U tulipanów czasem występują choroby wirusowe, na które nie ma skutecznego środka. Rozwiązaniem pozostaje usunięcie (spalenie) rośliny. Nie wszystkie tego rodzaju infekcje są jednak groźne. Tulipanom najbardziej zagraża pstrość kwiatów tulipana. Wirus powoduje powstawanie mozaikowych przebarwień na liściach i smug na kwiatach (najbardziej widoczne u tulipanów czerwonych). Ogranicza wzrost roślin, cebule są małe, a korzenie przestają rosnąć.

Ryzyko występowania chorób można zmniejszyć przez profilaktyczne zastosowanie preparatów mikrobiologicznych np. zawierających pożyteczne grzyby.

Najczęstsze szkodniki u tulipana to mszyce i ślimaki. Pierwsza grupa to drobne owady, występujące w dużych koloniach. Żerują na spodniej części liści, powodując powstawanie drobnych, jasnych plam, żółknięcie, a następnie deformację. W czasie żerowania wydzielają lepką spadź. Mogą przenosić choroby wirusowe roślin. Zwalczaj je przez zastosowanie preparatów owadobójczych.

Ślimaki wygryzają dziury w liściach, czasem niszczą pędy kwiatostanowe i kwiaty. Są najbardziej aktywne wieczorami. Największego spustoszenia dokonują w miejscach wilgotnych, mocno porośniętych roślinnością. Najlepiej zwalczać je korzystając z kilku sposobów jednocześnie np. stosując preparaty ślimakobójcze i pułapki. Oprócz tego wokół rabat z tulipanami można wysypać pasy (ok. 8-10 cm szerokości) z mączki bazaltowej bądź rozkruszonych skorup jaj. To odstrasza mięczaki.

Roślinom cebulowym często zagrażają niewidoczne gołym okiem nicienie. Przykładem jest niszczyk zjadliwy, który uszkadza cebule. Jego żerowanie często wiąże się z występowaniem zgnilizn cebuli. Ze szkodnikiem najlepiej radzić sobie przez profilaktykę – raz na kilka lat przesadzając tulipany w nowe miejsce. Podczas wykonywania tego zabiegu odseparuj zdrowe cebule, od tych zaatakowanych przesz szkodnika. Natomiast w miejscach, gdzie rosły tulipany posadź aksamitkę lub nagietek. Rośliny wydzielają substancje niszczące nicienie.

Tulipany to rośliny uniwersalne, które znajdują swoje miejsce w każdym przydomowym ogrodzie, zieleni miejskiej i w parkach. Najczęściej są sadzone na pierwszym planie rabat, a niższe odmiany na obwódkach (wąskich pasach wyznaczających granice rabaty lub trawnika). Ponadto dekorują ogrody skalne. Wcześnie kwitnące odmiany z powodzeniem możesz sadzić pod koroną drzew liściastych. Można dzięki nim stworzyć efektowne wielobarwne kompozycje, np. łącząc tulipany białe i czarne, niebieskie i żółte, różowe i fioletowe. Najefektowniej wyglądają w dużych grupach, przynajmniej kilkanaście sztuk jednej odmiany. Jednocześnie warto komponować je z innymi roślinami cebulowymi kwitnącymi wiosną np. narcyzami. Nadają się do uprawy w pojemnikach, np. na balkonie i tarasie. Pasują do wszystkich ogrodów, niezależnie od stylu urządzania. Są cenione jako dekoracja wazonów.