Jaśminowiec wonny

Zazwyczaj jaśminowiec kwitnie pod koniec maja. Pełnia kwitnienia przypada na czerwiec. Czasem kwiaty utrzymują się jeszcze w lipcu. Jaśminowiec kwitnie na biało (jedynie pręciki są żółte). Kwiaty są pojedyncze lub pełne (wielopłatkowe), kuliste w zarysie, o średnicy 3-5 cm. Kwitnienie krzewu uprawianego w dobrych warunkach jest tak obfite, że pędy wyglądają, jakby uginały się pod ciężarem kwiatów. Gałęzie młodych roślin rosną sztywno ku górze, u starszych są łukowato wygięte. Liście są eliptyczne, ząbkowane na brzegach, ciemnozielone, o długości 4-8 cm. Jaśminowiec w ogrodzie dorasta średnio do 2 m wysokości przy nieco mniejszej szerokości. __Większość odmian ma podobny wygląd, różnią się głównie rozmiarami bądź liczbą płatków w kwiatach. __

Do najpopularniejszych przedstawicieli gatunku zalicza się jaśminowiec ‘Snowbelle’. To średnio wysoka odmiana raczej nie przekraczająca 1,5 m wysokości i 1 m szerokości. Tworzy bardzo duże, pełne kwiaty o średnicy do 6 cm. Są pomponowate. Jaśminowiec ‘Belle Etoile’ to francuska odmiana uprawiana w europejskich ogrodach od 1930 roku. Dorasta do 1,5 m wysokości. Kwiaty mają średnicę do 5 cm. Są białe z różową plamką w środku (cecha charakterystyczna). Z kolei odmiana ‘Innocence’ wyróżnia się barwą liści, które są pstrokate, zielono-żółte. Wzrost jest typowy dla gatunku (ok. 1,5 wysokości). Jaśminowiec wonny ‘Aureus’ ma liście jednolite kolorystycznie – złocistozielone. Nadaje się do rozjaśniania kompozycji krzewiasto-drzewiastych. Do wysokich odmian zalicza się jaśminowiec wonny ‘Kalina’, który dorasta do 2 m, a w dobrych warunkach do 3 m wysokości. Z kolei jednym z najniższych krzewów jest jaśminowiec ‘Biały Karzeł, którego wysokość zazwyczaj nie przekracza 1,2 m. To polska odmiana wyselekcjonowana w 1970 roku w Arboretum Kórnickim.

W ogrodzie warto uprawiać jaśminowiec Lemoine'a (Philadelphus lemoinei). Z botanicznego punktu widzenia jest to odmiana mieszańcowa, powstała ze skrzyżowania jaśminowca wonnego z jaśminowcem drobnolistnym, jednakże traktuje się ją jako oddzielny gatunek. Krzew osiąga 1-1,5 m wysokości. Różnice są widoczne przede wszystkim w kwiatach, które są drobne (średnica do 2,5 cm), czteropłatkowe. Mają barwę białą (z żółtym środkiem).

Do uprawy w polskim klimacie nadają się także jaśminowiec trójkwiatowy (Philadelphus triflorus) i jaśminowiec kutnerowaty (Philadelphus tomentosus). Są jednak słabo dostępne i tym samym rzadko spotykane.

Do uprawy jaśminowca wybieraj stanowiska słoneczne do lekko zacienionych, wtedy krzew najobficiej kwitnie i szybko rośnie. W rzeczywistości toleruje także częściowe zacienienie, ma wtedy mniej spektakularny wygląd. Toleruje miejsca narażone na działanie silnych wiatrów. W tym aspekcie gatunek nie sprawia problemów pielęgnacyjnych i łatwo można zaaranżować go w przydomowym ogrodzie czy ROD.

Sadzonki jaśminowca wonnego umieszcza się w gruncie jesienią (np. od końca września przez cały październik). Dzięki temu terminowi roślina szybciej rusza ze wzrostem w okresie wiosennym. Opcjonalnym, wciąż dogodnym terminem sadzenia jest wiosna.

Krzewy potrzebują przestrzeni, dlatego w przypadku większości odmian zachowaj rozstawę ok. 150-180 cm. Niskie odmiany sadzi się średnio co 100 cm, wysokie co 180-200 cm. Zbyt mocno „ściśnięte” jaśminowce są mniej atrakcyjne, gdyż ich korony nie są wyeksponowane i wyraźnie wyodrębnione.

Rośliny po posadzeniu obficie podlej. To jednocześnie dobry moment, aby zastosować ściółkę okrywającą, np. z kory sosnowej. Ściółka ogranicza wysychanie gleby na skutek wyparowywania, a w pewnym stopniu zmniejsza problem z zachwaszczeniem.

Jaśminowiec ma umiarkowanie wysokie wymagania glebowe. Optymalna jest gleba żyzna, próchnicza, przepuszczalna i co ważne – umiarkowanie wilgotna. Co prawda toleruje przeciętne ogrodowe podłoża, ale nie pokazuje wtedy pełni swojej krasy (np. słabiej kwitnie). Dlatego glebę przed sadzeniem warto starannie przygotować. Jak to zrobić?

Podłoża zbyt lekkie, piaszczyste wymieszaj z zakupioną żyzną, uniwersalną ziemią, kompostem ogrodniczym, a także obornikiem. Nawóz organiczny najlepiej zastosować jeszcze w roku poprzedzającym sadzenie. Ziemię przekop przy użyciu glebogryzarki.

Zbyt ciężkie gliniaste podłoże rozluźnij przez wymieszanie z grubą (nawet 10 cm) warstwą piachu. Dodatkowo zastosuj kompost ogrodniczy. Ogólnie jednak jest to gorsza opcja do uprawy jaśminowca. W zbyt wilgotnych warunkach może dochodzić do gnicia korzeni i występowania chorób grzybowych.

Raz na kilka lat sprawdź pH gleby w miejscu uprawy, mierniki są łatwo dostępne w sprzedaży, np. w Leroy Merlin. Jaśminowiec toleruje szeroki zakres pH (od lekko zasadowego po lekko kwaśny). Jeśli jednak odczyn jest skrajny (silnie kwaśny, silnie zasadowy), trzeba podjąć odpowiednie działania. Gleby kwaśne odkwasza się przy użyciu nawozów wapniowych. Gleby zasadowe zakwasza się torfem. Pewne właściwości (nieznacznie zakwaszające) ma ściółka z iglaków, np. rozdrobniona kora, igliwie i trociny.

Unikaj uprawy na stanowiskach podmokłych, a także suchych i kamienistych.

Jaśminowiec doniczkowy, np. ustawiony na balkonie można posadzić w uniwersalnej ziemi dla roślin balkonowych/pokojowych. Warto dodać trochę piachu i chipsów kokosowych. Na dnie donicy usyp co najmniej 3-4 cm warstwy drenażowej, np. z keramzytu, perlitu lub żwiru.

Jaśminowiec wonny uprawiany w suchej glebie i często narażony na niedobór wody słabo rośnie i kwitnie. Możliwy jest także całkowity brak kwitnienia. Dlatego krzew należy podlewać w czasie susz, zwłaszcza latem – w końcowym etapie kwitnienia.

Podlewanie wykonuj rano lub wieczorem, unikaj godzin „gorąca”, zwłaszcza latem. Podczas podlewania staraj się nie moczyć nadziemnych organów roślinnych, tj. pędów, liści i kwiatów.

Regularnego podlewania, także wiosną i jesienią, wymagają jaśminowce w donicy. Nawadnia się je, gdy podłoże przeschnie (a wierzchnia warstwa jest całkowicie sucha).

Jaśminowcom uprawianym w średnio żyznym bądź żyznym podłożu wystarczy zaaplikować jedną dawkę nawozu rocznie, najlepiej wiosną (np. w kwietniu lub maju). Stosuje się nawozy mineralne wieloskładnikowe (z wysoką zawartością fosforu i potasu) bądź nawozy organiczne (np. obornik granulowany. Jako lekkie nawożenie traktuje się sporadyczne podlewanie gnojówkami z pokrzywy (zawiera m.in. azot) i skrzypu (to cenne źródło krzemionki poprawiającej odporność roślin). Przy okazji ogranicza się szkodniki glebowe i choroby grzybowe odkorzeniowe.

Jaśminowiec wonny jest gatunkiem odpornym na mróz i w większości przypadków dobrze zimuje bez potrzeby osłaniania nadziemnej części. Można co najwyżej zastosować ściółkę okrywającą – na wszelki wypadek. Pędy okrywa się jedynie w pierwszych latach uprawy (zazwyczaj w pierwszym i drugim roku) w przypadku spektakularnych, bardziej wrażliwych odmian uprawianych w chłodniejszych regionach Polski.Zimą nie usuwaj śniegu zalegającego pod koroną jaśminowców (staraj się również go nie deptać). To naturalna bariera chroniąca korzenie przed mrozem.

Solidnie zabezpiecz rośliny uprawiane na balkonie, np. jaśminowiec na pniu. W tym wypadku oprócz osłaniania pędów warto odpowiednio zabezpieczyć donice, np. wielokrotnie owijając białą, grubą włókniną ogrodniczą. Sprawdzonym sposobem ochrony jest używanie kanciastych donic i montowanie na wewnętrznych ściankach, a także w dnie cienkich płyt styropianowych, które stanowią dobrą izolację od zimna. Oczywiście w płycie znajdującej się na dnie należy wykonać otwory dla odpływu wody.

Jaśminowiec można rozmnażać wegetatywnie, przez ukorzenienie się sadzonek pędowych. Najlepiej pobierać w lipcu sadzonki z tegorocznych, niezdrewniałych pędów. Powinny mieć przynajmniej 10 cm wysokości. Usuwa się najniżej położone 1-2 liście. Podstawę pędu (miejsce cięcia) można umieścić w ukorzeniaczu. Pędy posadź w pojemniku wypełnionym żyzną ziemią. Dbaj, aby podłoże było stale umiarkowanie wilgotne i nie wysychało na „kamień”. Sadzenie w pojemnikach jest o tyle wygodne, że można je przenieść przed nadejściem zimy do chłodnego pomieszczenia nienarażonego na mróz lub do inspektu. Zazwyczaj tak pozyskane sadzonki sadzi się w ogrodzie jesienią przyszłego roku.

Skuteczniejszym rozwiązaniem jest zakup dobrze uformowanych, wyższych, gotowych sadzonek.

Jaśminowiec wonny jest mało podatny na choroby inwazyjne, np. grzybowe. Porażeniu sprzyja nadmierna wilgotność podłoża, osłabienie na skutek słabych warunków uprawowych, a także występowanie chorób na innych roślinach w ogrodzie.

Najczęściej występuje plamistość liści powodowana przez różnorodne patogeny. Objawy to drobne, początkowo pojedyncze, z upływem czasu liczne, zlewające się plamy na liściach. Mają ciemną barwę, np. brunatną (bez jasnych obwódek). Obniżają walory dekoracyjne krzewu. Przy silnej infekcji mogą prowadzić do przedwczesnego zamierania liści.

Groźniejsza jest szara pleśń. Prowadzi do zamierania liści, kwiatów, a nawet młodych pędów. Silne porażenie objawia się występowaniem szarego, pylistego nalotu i narośli. Czasem są tak rozrośnięte, że „sklejają” poszczególne części rośliny, np. liście z pędami.

W pierwszym przypadku wystarczy zastosować preparat grzybobójczy, w drugim poza opryskiem należy usunąć (cięcie) najmocniej porażone pędy.

Kwiat jaśminowiec jest najczęściej atakowany przez wszędobylskie, żarłoczne mszyce. To drobny owad, o dość długich, cienkich odnóżach. Występują zarówno formy bezskrzydłe jak i posiadające skrzydła. W zależności od gatunku mszyca na zmienne ubarwienie ciała: od kremowego przez zielonkawy po prawie czarny. Owad w czasie żerowania wydziela lepką spadź (niestrawione związki cukru). Wysysa sok z zielonych części (głównie liści), prowadząc do powstawania jasnych plam, a następnie deformacji i zamierania.

Szkodnika zwalcza się, stosując środki ochrony roślin – insektycydy. Przy niewielkiej inwazji użyj preparatu ekologicznego opartego na bazie szarego mydła.

Pierwsze cięcie wykonuje się od razu po posadzeniu krzewu. Przycina się pędy na wysokości 15-20 cm nad ziemią. To powoduje pobudzenie jaśminowca do silnego krzewienia. Cięcia nie wymaga jaśminowiec na pniu.Później cięcie wykonuje się przynajmniej raz na kilka lat w okresie wiosennym. Usuwa się pędy suche, przemarznięte, uszkodzone i wrastające do środka korony. Ponadto usuń część najstarszych pędów. Pozostawia się pędy zeszłoroczne (dwuletnie). Ich usunięcie sprawiłoby, że jaśminowiec nie zakwitnie. Po kwitnieniu krzew warto dodatkowo przyciąć, skracając pędy o 1/3 długości.

Jaśminowiec wonny ze względu na urzekający, kwiatowo-miodowy zapach najczęściej sadzi się w pobliżu domu i przy obiektach małej architektury, np. altanach i ławkach. Nadaje się do tworzenia romantycznych zakątków, np. w kompozycji z różami oraz innymi roślinami ozdobnymi o kwiatach białych, różowych i fioletowych. Ponadto pasuje do ogrodów wiejskich, angielskich i orientalnych. Jest często uprawiany przy ogrodzeniach, w kompozycji z innymi krzewami i niskimi drzewami, np. krzewuszką, forsycją, kaliną, pięknotką, jarzębami i głogami. Niskie odmiany można z powodzeniem sadzić na dużych rabatach, w połączeniu z roślinami jednorocznymi, dwuletnimi, bylinami i trawami ozdobnymi. Tworzy luźne żywopłoty. Na balkonach najpopularniejszy jest jaśminowiec na pniu, zajmujący mniej miejsca niż typowe rośliny o krzewiastym, rozłożystym pokroju. Uprawa w pojemnikach nie jest jednak tak rozpowszechniona, jak w przypadku krzewów iglastych. Moda na nią dopiero nastaje.