Funkia

Do najczęściej hodowanych gatunków zalicza się funkia falista (Hosta undulata). Dostępnych jest jednak wiele odmian, które są mieszańcami międzygatunkowymi. W uprawie znane są ponadto funkia – Fortune’a (Hosta fortunei), Siebolda (Hosta sieboldiana), rozdęta (Hosta ventricosa) i biała (Hosta plantaginea). Bylina tworzy rozety złożone z sercowatych, nerkowatych, okrągłych lub asymetrycznych liści, które różnią się nie tylko zabarwieniem i wzorem, ale także średnicą kęp. Wyróżnia się funkie karłowate (do 10 cm średnicy), miniaturowe (10-25 cm), małe (25-40 cm), średnie (40-60 cm), duże (60-90 cm), bardzo duże (powyżej 90 cm) i olbrzymie (powyżej 100 cm). Hosty (bo tak też nazywa się funkie) mocniej rozrastają się na szerokość niż na wysokość, dlatego w przypadku rośliny o wysokości ok. 50 cm, można spodziewać się szerokości średnio ok. 60-80 cm.

Liście byliny są jednolite kolorystycznie lub wielobarwne. Do pierwszej grupy zalicza się funkia niebieska ‘Blue Angel’ o liściach niebieskozielonych. Dorasta ona do 100 cm wysokości i 150-180 cm szerokości. Oryginalnym wyglądem może pochwalić się funkia ‘White Feather’, której liście po rozpoczęciu sezonu są niemal białe i zazieleniają się dopiero z czasem. Odmiana jest niska, dorasta do 30 cm wysokości. Jasnozielone, jednolite kolorystycznie liście wytwarza funkia ‘Sum and Substance’, która dorasta do aż 140 cm wysokości. Ciekawy i atrakcyjny wzór mają również blaszki liściowe funkii ‘Risky Business’ – charakteryzuje je gruby kremowy pasek w centralnej części ciemnozielonego liścia. Odmiana osiąga 40-50 cm wysokości. W sprzedaży dostępna jest niezliczona liczba odmian funkii. Dzięki temu każdy właściciel ogrodu bez problemu powinien znaleźć idealną roślinę dla siebie.

Choć funkie dobiera się głównie pod względem rozmiaru i ubarwienia liści, rośliny są atrakcyjne również podczas kwitnienia, które odbywa się od lipca do jesieni. Tworzą drobne kielichowate kwiaty, zebrane grupowo na szczytach długich pędów kwiatostanowych. Przybierają one różną barwę – białą, kremową, różową, liliową lub fioletową. Największe kwiaty wytwarzają odmiany funkii białej np. wspomniana już ‘Blue Angel’, która charakteryzuje się długim kwitnieniem.

Idealne stanowisko dla funkii jest słoneczne rano i przed południem, a od godzin wczesnopołudniowych (11:00-12:00) – lekko zacienione. Dzięki temu rośliny harmonijnie się rozwijają – posiadają kontrastowe wybarwienie, bez nieładnych plam pooparzeniowych (przejaśnień czy pomarańczowych i żółtobrązowych przebarwień na liściach). Hosty uprawiaj w lekkim zacienieniu do półcienia. Im bardziej zielone są liście funkii, co wiąże się z mniejszą ilością przebarwień, tym roślina ma mniejsze wymagania świetlne i lepiej radzi sobie w cieniu. Bardziej wrażliwe są odmiany o kremowych liściach – nie radzą sobie ani z dużym nasłonecznieniem, ani pełnym zacienieniem. Wśród funkii, które uwielbiają słoneczne stanowiska, można wymienić m.in. opisaną ‘Sum and Substance’, a także ‘Gold Standard’. Pamiętaj jednak, że wymagają wtedy regularnego podlewania. Dla większości funkii tego typu stanowiska nie są tolerowane, niezależnie od częstotliwości nawadniania.

Wiele host z powodzeniem rośnie pod koroną wysokich krzewów i drzew liściastych. Dobrze sprawdzają się na wystawie północnej i wschodniej. Odnajdują się też w ogrodowych zakątkach zasłoniętych przez ściany budynków.

Najczęściej wybierana metoda pozyskiwania funkii to zakup gotowych, dobrze uformowanych sadzonek. To też najbardziej praktyczny sposób.

Rośliny sadź w ogrodzie lub w pojemnikach np. na balkonie, w okresie wiosennym (od kwietnia do maja) lub wczesnojesiennym (od września do października). Wtedy sadzonki przyjmują się najlepiej i najszybciej. Funkie z uformowaną bryłą korzeniową możesz wysadzać także późną wiosną i latem, ale wymagają większej troski – przede wszystkim regularnego podlewania. Hosty najczęściej są sadzone w odstępach 30-60 cm (zależnie od siły wzrostu danej odmiany). Odmiany duże, bardzo duże i olbrzymie umieszczaj natomiast w ziemi nawet co 100-120 cm. Liście kilkuletnich bylin mogą na siebie lekko nachodzić. Dodatkowo na etapie sadzenia warto wykopać dołek większy od średnicy bryły korzeniowej i nasypać na dnie kompost lub żyzną, próchniczą ziemię. Po posadzeniu od razu podlej roślinę.Funkie można rozmnażać przez siew nasion. Idealnym ku temu terminem jest wczesna wiosna. Wysiewaj je do rozsadnika w rzędach. Wykiełkują po 3-5 tygodniach. Gdy mają 2-3 liście właściwe (pierwsze 2 to liścienie) pikuj je, zostawiając sadzonkom przynajmniej 15-20 cm przestrzeni. Przez cały okres uprawy dbaj, aby podłoże było umiarkowanie wilgotne, a stanowisko wolne od chwastów. Jesienią osłoń je ściółką, a na miejsca stałe przesadź wiosną następnego roku. To czasochłonna i pracochłonna metoda, dlatego w przydomowych ogrodach jest rzadko praktykowana.

Funkie uprawiaj w żyznym, próchnicznym podłożu, umiarkowanie przepuszczalnym, o lekko kwaśnym odczynie (pH 5,5-6,0). Gleba nie może być piaszczysta ani gliniasta, z tendencją do tworzenia zastoin wodnych. Z tej przyczyny podłoże przed sadzeniem funkii (czy zakładaniem rabat bylinowych) należy odpowiednio przygotować. Wymieszaj ziemię z zakupionym, żyznym podłożem. Zarówno substraty piaszczyste, jak i gliniaste, możesz nawozić kompostem. W roku poprzedzającym sadzenie funkii zaleca się zastosowanie obornika (2-3 kg / 1 m2 uprawy).

Zbyt zasadowe podłoża warto mieszać z torfem, z kolei zbyt kwaśne mieszaj jesienią z nawozem wapniowym (węglanowym). Do sprawdzenia odczynu przyda się miernik pH, łatwo dostępny w sklepach ogrodniczych.

Niezależnie od typu podłoża teren uprawy warto ściółkować, np.: korą sosnową, rozdrobnioną słomą lub częściowo rozłożonym kompostem. W ten sposób zmniejszysz straty wody na skutek wyparowywania, a ponadto w pewnym stopniu ograniczysz zachwaszczenie.

Dobrym, ale nieobowiązkowym sposobem na poprawę warunków glebowych, jest aplikacja preparatów z mikroorganizmami np. pożytecznymi bakteriami i grzybami. To metoda, która poprawia m.in. strukturę gleby, kondycję roślin oraz zmniejsza zagrożenie chorobami. Ponadto rośliny można podlewać gnojówkami z chwastów np. skrzypu, który zawiera krzemionkę poprawiającą odporność zieleni.

W uprawie pojemnikowej możesz używać uniwersalnej ziemi dla roślin doniczkowych, wymieszanej z piaskiem (np. w proporcji 4:1), z dodatkiem keramzytu. Warstwę keramzytu o głębokości 2-3 cm usyp także na dnie donic. Niskim i karłowatym, drobnym funkiom wystarczą pojemniki o wysokości 10-15 cm, średnie wymagają 20-30 cm, duże z kolei słabo sprawdzają się w tego typu uprawie.

Funkia ogrodowa jest wrażliwa zarówno na suszę, jak i nadmiar wody w podłożu. Najczęściej jest uprawiana w miejscach zacienionych, zazwyczaj umiarkowanie wilgotnych. Z tego powodu, mimo dużych wymagań wodnych, nie potrzebuje częstego podlewania. Zabiegi wykonuj regularnie latem i wiosną w trakcie długo utrzymujących się okresów bezdeszczowych. Codziennego nawadniania wymagają młode hosty (przez kilka tygodni po posadzeniu) oraz rośliny uprawiane w pojemnikach, zwłaszcza ustawione na zadaszonym balkonie czy tarasie.

Ważne: rośliny podlewaj rano lub wieczorem. Dzięki temu pozwolisz funkiom lepiej skorzystać z wody, która nie wyparuje. Zmniejszysz też stres fizjologiczny, wynikający z różnic temperatur wody i podłoża. O ile to możliwe, podczas podlewania unikaj szczególnie moczenia nadziemnych części rośliny. W cieniu zwiększa ono ryzyko wystąpienia chorób grzybowych, a w miejscu słonecznym grozi poparzeniem liści.

Zdecydowana większość funkii uprawianych w polskich ogrodach jest wystarczająco mrozoodporna. Jesienią warto jedynie okrywać je na wszelki wypadek ściółką. Problemem są nie tyle mrozy, ile bezśnieżne zimy. Warstwa ściółki powinna być grubsza o kilka centymetrów w porównaniu ze ściółkowaniem w sezonie. Zabieg wykonuj po pierwszych przymrozkach, a wiosną, np. w kwietniu, usuń część materiału. Młode liście są wrażliwe na wczesnowiosenne przymrozki. Donice pod uprawę funkii warto zabezpieczyć przed sadzeniem, umieszczając wewnątrz płyty styropianowe. Wówczas ściółkuj tylko powierzchnię, a pojemnik przenieś w nieco cieplejsze miejsce w ogrodzie lub do nieogrzewanej szklarni. Niezabezpieczone donice i skrzynie zadołuj w gruncie, a następnie przysyp ściółką.

Najlepszym sposobem dokarmiania funkii jest zastosowanie świeżego obornika w roku poprzedzającym sadzenie roślin. Później, w trakcie uprawy, możesz corocznie stosować kompost i 1 dawkę obornika granulowanego. Wybierając nawozy mineralne, pamiętaj, że wystarczą 1-2 dawki w sezonie. Wiosną możesz postawić na nawóz z podobnymi proporcjami makroelementów w NPK. Na początku lata – aby zwiększyć odporność na suszę – stosuj nawozy z wysoką zawartością potasu i niską azotu. Rośliny w pojemnikach dokarmiaj m.in. nawozami humusowymi lub mineralnymi dla roślin o ozdobnych liściach. Stosuj je co 2-3 tygodnie, od kwietnia do końca sierpnia.

Funkie ogrodowe możesz rozmnożyć generatywnie (poprzez wysiew nasion) lub wegetatywnie. Druga z metod polega na podziale mocno rozrośniętych kęp. Rośliny wykop, a następnie przy użyciu szpadla podziel na 2-3 części w taki sposób, aby każdy fragment zawierał przynajmniej jeden pąk liściowy (lepiej, gdy jest ich więcej). Sadzonkom skróć liście do wysokości 10 cm i wysadź je w nowym miejscu. Zabieg wykonuj wczesną wiosną lub późnym latem.

U funkii mogą wystąpić choroby fizjologiczne, niepatologiczne, które są wywołane przez niewłaściwe warunki uprawy lub błędy pielęgnacyjne. Zmiany są odwracalne, o ile zareagujesz odpowiednio wcześnie. Choć zniszczone liście nie odzyskają dawnego wyglądu, roślina wytworzy nowe i znów będzie ozdobą ogrodu.

Przyczyną żółknięcia liści funkii – o ile najpierw dochodzi do obsychania krawędzi liści, a dopiero potem do zmiany koloru – może być niedobór wody. Jeśli jednak całe blaszki liściowe i fragmenty roślin żółkną intensywnie (bez wcześniejszych objawów), roślina sygnalizuje jej nadmiar. Problemem często jest nieprzepuszczalne podłoże. Należy je rozluźnić, np. mieszając z piachem i wykonując drenaż. Natomiast jasne plamy na liściach, które z czasem wysychają, to symptomy m.in. poparzenia słonecznego.

Funkie są mało podatne na choroby grzybowe, chociaż całkowicie nie można ich wykluczyć. Możesz mieć do czynienia z plamistościami liści, które objawiają się występowaniem na listowiu drobnych, białych lub nieregularnych, brązowych plam. Wywołują je gatunki patogenów grzybowych, dlatego zapobiegawczo i interwencyjnie stosuj fungicydy.

Najgroźniejszą chorobą funkii jest wirusowa HVX (Hosta Virus X), której objawami są wycieki i przebarwienia, cętki i plamy na liściach. Nie ma na nią skutecznego środka. Dotknięte symptomami hosty wykop i spal, a narzędzia po wykopaniu – zdezynfekuj. W ten sposób zapobiegniesz rozprzestrzenianiu się wirusa HVX na inne rośliny.

Funkie są rzadko atakowane przez szkodliwe owady. Najgroźniejszymi szkodnikami są ślimaki – zarówno muszlowe, jak i bezmuszlowe (np. pomrowy). Mięczaki najbardziej aktywne są rano i wieczorem, kiedy wygryzają otwory w liściach i pozostawiają charakterystyczny śluz. Możesz zwalczać je na kilka sposobów, stosując preparaty ślimakobójcze, a także pułapki. Dodatkowo wokół rabat z funkiami warto usypywać bariery z mączki bazaltowej np. w formie pasów o szerokości 10 cm. To wartościowy, naturalny nawóz, który zawiera dużo potasu. Niestety to też jedynie ochrona czasowa. Z tego powodu mączkę bazaltową trzeba dosypywać co kilka tygodni, a także po ulewnych deszczach. Dobrym pomysłem jest też stworzenie dobrych warunków do życia naturalnym wrogom ślimaków – żabom, ropuchom, jaszczurkom i ptakom.

Funkie mają wszechstronne zastosowanie w ogrodzie i pasują do różnych stylów urządzania. Najczęściej wykorzystuje się je jako główne dekoracje rabat w miejscach częściowo zacienionych. Niskie odmiany nadają się też na obwódki, do sadzenia pojedynczo np. wzdłuż trawnika. Wyższe, mocno rozrastające się byliny, możesz wykorzystywać do okrywania terenu. Ich zastosowań w ogrodzie jest jednak znacznie więcej. Świetnie sprawdzają się jako ozdoba oczek wodnych. Sadzi się je w strefie brzegowej, w taki sposób, aby korzenie nie miały bezpośredniego kontaktu z wodą. Nadają się także do dekoracji pustych miejsc pod koroną wysokich drzew i krzewów. Nierzadko funkie uprawia się też na balkonach i tarasach czy umieszcza w pojemnikach jako dekorację drzwi wejściowych do domu. Miejsca muszą być jednak zacienione, ponieważ w zbyt odsłoniętym stanowisku, w warunkach prażącego słońca, szybko zamierają.

Kwiaty wielu odmian funkii nadają się na bukiety.