Dzwonek

W uprawie często spotyka się dzwonek dalmatyński (Campanula portenschlagiana), pochodzący z Bałkanów. To mało wymagająca, niska bylina, zwykle nieprzekraczająca 10-20 cm wysokości. Rozrasta się głównie wszerz. Tworzy mocno rozgałęzione, płożące pędy, pokryte nerkowatymi liśćmi. Kwiaty są gwiaździste, pięciopłatkowe, fioletowe, drobne, lecz bardzo liczne. Kwitnie od czerwca do lipca, później może ponawiać kwitnienie we wrześniu. Najbardziej znana odmiana to Campanula ‘Clockwise’. Kwitnie bardzo długo, od czerwca do sierpnia. Kwiaty są niebieskofioletowe. Osiąga 15-20 cm wysokości. Dzwonek ‘Intense Purple’ wytwarza purpurowe kwiaty z ciemnoróżowym odcieniem. Może dorastać do 30 cm wysokości. Dzwonek ‘Get Me’ ma jaśniejsze, fioletowo-różowe kwiaty. Do niskich gatunków zalicza się dzwonek drobny (Campanula cochlearifolia). Tworzy gęstą, zwartą darń. Pędy są liczne, pokryte sercowatymi, błyszczącymi liśćmi. Kwiaty są dzwonkowate, jasnofioletowe, zebrane po kilka na pędach kwiatostanowych. Kwitnie od czerwca do jesiennych przymrozków. Kępy liści mają 5-10 cm wysokości, w czasie kwitnienia roślina dorasta do 15-20 cm. Efektowna odmiana to dzwonek drobny 'Elizabeth Oliver', który wytwarza bladoniebieskie kwiaty. Zwykle nie przekracza 15 cm wysokości. Atrakcyjne, gwieździste kwiaty posiada dzwonek gargański (Campanula garganica). Kwitnie fioletowo lub niebiesko (różne odcienie) od czerwca od lipca. Liście mają sercowaty kształt i ząbkowane brzegi. Bylina tworzy półkuliste kępy o wys. 10-15 cm. Nieco większe kwiaty od typowego gatunku ma dzwonek gargański ‘Major’. Kwitnie na jasnoniebiesko. Wyższe kępki wykształca dzwonek karpacki (Campanula carpatica), który dorasta do 30-40 cm wysokości. Jego kwiaty są lazurowo-niebieskie, dość duże (do 3 cm średnicy), pucharkowate. Kwitnie zazwyczaj od lipca do września. Liście u podstawy są sercowato-jajowate, ząbkowane na brzegach. Liście porastające rozłożyste pędy są węższe i całobrzegie. W sprzedaży można spotkać odmiany o innej barwie kwiatów, np. dzwonek ‘White Clips’, kwitnący na biało. Kwitnie wcześniej niż inne odmiany (czasem już w maju). Osiąga ok. 20 cm wysokości. Dzwonek skupiony (Campanula glomerata) wyróżnia się wyglądem, gdyż kwiaty są zebrane grupowo w dużych, kulistych kwiatostanach, osadzonych na szczycie nagich pędów kwiatostanowych. Zakwita na przełomie czerwca i lipca, a kontynuuje kwitnienie do września. U podstawy tworzy kępy szeroko lancetowatych liści. Jest wyższy od innych gatunków – osiąga do 60 cm wysokości. Odmiana ‘Genti White’ kwitnie na biało. Wysokość wynosi 35-40 cm. Dzwonek Poszarskiego (Campanula poscharskyana) jest czasem traktowany jako roślina okrywowa. Wytwarza pędy o długości 50-70 cm (przy czym ich wysokość raczej nie przekracza 15-20 cm). Liście są sercowate, ząbkowane na brzegach. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Ma gwiazdkowate kwiaty, o fioletowej barwie. Do wysokich bylin zalicza się dzwonek brzoskwiniolistny (Campanula persicifolia). Dorasta do 90 cm wysokości. Łodygi są omszone lub nagie, pokryte lancetowatymi liśćmi. Kwitnie od czerwca do września. Tworzy długie, luźne kwiatostany, wyrastające ponad poziom liści. Występuje w Polsce w stanie naturalnym. Podstawowy gatunek kwitnie na fioletowo, ale w sprzedaży dostępne są także odmiany o białych kwiatach, np. ‘Takion White’. Duże rozmiary osiąga także dzwonek ogrodowy (Campanula medium). Zwykle jego wysokość wynosi 60-100 cm. Tworzy efektowne, długie kwiatostany, złożone z dzwonkowatych kwiatów. Kwitnie na biało, różowo, niebiesko lub fioletowo. Kwitnienie jest krótsze niż u innych gatunków (przez lipiec). Dzwonek kropkowany (Campanula punctata) osiąga średnio 20-50 cm wysokości. Jego kwiaty mają różową, białą lub fioletową barwę. Są długie, dzwonkowate i przewieszone w dół. Najczęściej bylina kwitnie od czerwca do sierpnia. Efektowna jest odmiana ‘Elizabeth’, która ma różowo-białe kwiaty o długości do 5 cm. Wysokość rośliny wynosi 40 cm.

Dzwonki ogrodowe mają zbliżone wymagania i są łatwe w uprawie.

Optymalne do uprawy dzwonków są stanowiska słoneczne, ciepłe, osłonięte od wiatru. Wtedy kwitnienie jest najbardziej obfite. Dzwonki mogą rosnąć także w miejscach zacienionych lub półcienistych. Duża ilość światła rozproszonego dobrze wpływa na wybarwienie kwiatów – mają wówczas ciemniejszy odcień (nie dotyczy to kwiatów białych). Unikaj natomiast dużego zacienienia. Rośliny co prawda potrafią przetrwać w takich warunkach, ale gorzej kwitną, a kępy są mniej zagęszczone. Wzrasta także ryzyko wystąpienia chorób grzybowych.

Dzwonek dalmatyński (i inne gatunki) najlepiej sadź wiosną (np. kwiecień-maj) bądź wczesną jesienią (koniec września-październik). Podłoże przed sadzeniem powinno być oczyszczone z chwastów, przekopane i wyrównane. Wykop nieznacznie większe dołki niż objętość bryły korzeniowej. Roślina może być posadzona trochę głębiej (0,5-1 cm) niż rosła w pojemniku. Po posadzeniu obficie ją podlewaj.

Dzwonki zazwyczaj sadzi się bardzo gęsto, nawet jeśli mają pokrój płożący i mocno rozrastają się wszerz. Średnia rozstawa sadzenia wynosi 30 cm. Dzwonek drobny i dzwonek gargański możesz sadzić co 20-25 cm. Wysokie gatunki (dzwonek brzoskwiniolistny i dzwonek ogrodowy) umieszczaj w glebie co 40 cm.

Dzwonki można łatwo rozmnożyć przez siew nasion. Warto je wysiewać wiosną (najlepiej w maju lub czerwcu) w rzędach, w rozsadniku (wyznaczony obszar do rozmnażania roślin). Gdy sadzonki mają 2-3 liście właściwe (pierwsze dwa to liścienie), trzeba je przepikować. Pod koniec lata lub na początku jesieni sadzonki przesadzaj w miejsca docelowe. Nasion dzwonka lepiej nie przykrywać ziemią – wystarczy je tylko lekko wcisnąć w spulchnione, wyrównane podłoże. Efektywnie kiełkują pod wpływem promieni słonecznych. W cieple (powyżej 20ºC) wschodzą po kilku dniach, w umiarkowanych temperaturach potrzebują kilkunastu dni.

Dzwonki mają małe wymagania glebowe – tolerują przeciętne podłoża. Optymalne jest średnio żyzne, piaszczysto-próchnicze, umiarkowanie wilgotne, o odczynie lekko zasadowym bądź obojętnym. Większość gatunków, zwłaszcza te płożące i niskie, radzi sobie w lekkim, piaszczystym podłożu. Większe wymagania mają dzwonek ogrodowy i dzwonek brzoskwiniolistny, które preferują gleby żyzne i próchnicze.Należy unikać podłoży podmokłych i okresowo zalewanych. Mało przepuszczalne, gliniaste gleby, przekop z grubą warstwą piachu (nawet 10 cm), a także kompostu (dowolna ilość). Najefektywniejsze będzie tu użycie glebogryzarki.

Większość dzwonków uprawianych w ogrodzie znosi krótkotrwałą suszę. Podlewaj je jedynie w trakcie długich, bezdeszczowych okresów. Niedobór wody może osłabić kwitnienie. Dzwonek ogrodowy i dzwonek brzoskwiniolistny wymagają częstszego podlewania.

Podlewając, staraj się nie moczyć nadziemnych organów – tj. pędów, liści i kwiatów. Z wysokimi dzwonkami nie powinno być problemu, gorzej będzie z niskimi – takimi, które tworzą dywanowe kępki. Do podlewania najlepiej używaj konewki. Rośliny nawadniaj rano lub wieczorem. Jest to szczególnie istotne latem, w czasie upałów, gdyż woda szybko wyparowuje z rozgrzanego podłoża.

Dzwonki uprawiane w żyznym podłożu nie wymagają regularnego, corocznego nawożenia. Raz na kilka lat możesz zastosować (wiosną) dawkę obornika granulowanego. Jeśli przed sadzeniem podłoże zostało przekopane z obornikiem (świeżym bądź przefermentowanym), dokarmianie nie jest potrzebne przez następnych kilka lat. Dzwonki rosnące w lekkich glebach możesz wspomagać, stosując 1-2 dawki nawozów wieloskładnikowych, np. wiosną i na początku lata. Należy aplikować takie nawozy, które zawierają dużo potasu i fosforu, a mało azotu.

Dzwonki uprawiane w pojemnikach dokarmiaj od wiosny do września, co 2-3 tygodnie. Możesz używać nawozów w płynie – dla roślin pokojowych bądź balkonowych o ozdobnych kwiatach.

Popularne gatunki dzwonków, uprawiane w polskich ogrodach, są w pełni mrozoodporne. Wytrzymują duże mrozy, natomiast problemem mogą być bezśnieżne zimy. Zalegająca warstwa śniegu to naturalna bariera, chroniąca korzenie przed przemarznięciem (dlatego nie należy go usuwać). Dzwonki możesz okrywać ściółką lub gałązkami iglaków, zwłaszcza w chłodniejszych regionach Polski.

Dzwonki uprawiane w pojemnikach należy przenieść przed nadejściem zimy do chłodnego pomieszczenia, nienarażonego na mróz.

Starsze dzwonki ogrodowe możesz rozmnażać przez podział kęp (np. na 2-3 części). Zabieg najlepiej wykonać wiosną (przed kwitnieniem) lub późnym latem (po kwitnieniu). Rośliny potrzebują czasu, aby się zregenerować i przygotować do nadejścia zimy.

Poza tym dzwonki łatwo rozmnaża się generatywnie, czyli przez wysiew nasion.

Częstym problemem jest zbyt wilgotne podłoże, które przyczynia się do gnicia korzeni. Wskutek tej choroby dzwonki żółkną i zamierają. Aby temu zapobiec, trzeba przesadzić rośliny w inne, dogodniejsze miejsce. Potem można zastosować preparaty biologiczne, np. zawierające pożyteczne bakterie, które wspomagają regenerację i odbudowę systemu korzeniowego.

Wilgoć jest także przyczyną chorób grzybowych. Zalicza się do nich m.in. szara pleśń. Objawia się w postaci wodnistych plam na liściach. Mocno porażone części rośliny pokrywają się szarawym, grubym nalotem, czyli zarodnikami grzyba. Liście brązowieją i przedwcześnie odpadają. Choroba prowadzi także do zamierania kwiatów. Zdarza się, że na dzwonkach pojawia się mączniak prawdziwy. Pierwsze symptomy to białawe, mało wyraźne przebarwienia na górnej stronie liści. Z czasem nalot staje się gęstszy. Może pokryć całą powierzchnię liści. W efekcie blaszki liściowe brązowieją i zamierają.

Obie choroby grzybowe zwalcza się za pomocą preparatów grzybobójczych. Mocno porażone fragmenty roślin (np. liście z pędami) należy wcześniej wyciąć. Ogólnie przedstawiciele rodzaju Campanula są mało podatni na choroby.

Dzwonki ogrodowe (i inne gatunki) są mało podatne na ataki szkodników, ale sporadycznie pojawiają się na nich przędziorki i mszyce. Przędziorki to drobne (do 0,5 mm długości) roztocza, które łatwo rozpoznać po pajęczynkach oplatających liście. Mszyce w czasie żerowania pozostawiają lepką substancję – spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych (objawem infekcji jest brunatny, pylisty nalot w danym miejscu). Oba szkodniki wysysają sok z roślin (głównie liści i młodych pędów), przyczyniają się do deformowania i zamierania liści. Przędziorka zwalczaj akarycydami (preparatami przędziorkobójczymi), mszyce zaś insektycydami. Pomocne w zwalczaniu szkodników jest także stosowanie preparatu domowej roboty, stworzonego na bazie szarego mydła.

Dzwonki przycinaj po kwitnieniu, nisko (5-10 cm nad ziemią) – dzięki temu ponawiają kwitnienie późnym latem bądź jesienią (nie zawsze). Możesz również na bieżąco usuwać przekwitające kwiaty bądź kwiatostany (pędy z wieloma kwiatami). Dzięki temu kwitnienie nastąpi później. W ten sposób postępuj m.in. z dzwonkiem skupionym.

Dzwonek dalmatyński, dzwonek karpacki i inne niskie gatunki, najczęściej są uprawiane w ogrodach skalnych. Efektownie komponują się z innymi roślinami skalniakowymi, np. zawciągami, rozchodnikami, rojnikami i goździkami. Dzwonki warto uprawiać na tle dużych kamieni lub na murkach (ładnie się przewieszają). Ponadto są ozdobą rabat bylinowych i mieszanych. Takie zastosowanie mają najczęściej: dzwonek ogrodowy, dzwonek skupiony i dzwonek brzoskwiniolistny. Niskie dzwonki, mocno rozrastające się na szerokość, nadają się jako rośliny okrywowe. Szybko zarastają dany teren (rozstawa sadzenia jest wtedy mniejsza niż normalnie). Campanula pasują do wszystkich ogrodów, niezależnie od ich stylu. Rośliny te pasują do romantycznych zakątków, zabarwionych na biało, różowo i fioletowo. Efektownie wyglądają w grupach, przynajmniej po kilka sztuk. Dzwonki możesz uprawiać także w pojemnikach – na balkonach i tarasach.