Murłata – co to jest? Zastosowanie, mocowanie, ocieplanie murłaty

Inwestorzy niezorientowani zbyt dobrze w obszarze budownictwa, nie do końca wiedzą czym jest i jak wygląda murłata. Wątpliwości budzą także terminy „płatew” a „murłata”, które na co dzień używane są zamiennie. W budownictwie pojawia się też określenia „namurnica”.

Mianem murłaty, namurnicy i płatwy stropowej, określa się poziomą belkę – najczęściej z drewna – mocowaną równolegle na murze budynku do żelbetowego wieńca lub ścianek kolankowych (tzw. murłata bez wieńca).

Montaż murłaty wykonuje się w celu przenoszenia obciążeń z dachu na ściany i połączenia obu elementów. Płatew stropowa ma bezpośredni wpływ na parametry nośności i ogólną stateczność więźby dachowej. Belka ma przekrój kwadratu, a wymiary murłaty podlegają standaryzacji: zwykle to kwadrat o przekroju od 10×10 cm do 20×20 cm w zależności od zakładanych obciążeń więźby dachowej. W przypadku budownictwa jednorodzinnego najczęściej jej wymiary wynoszą 14 × 14 cm lub 16 × 16 cm (tyle samo, co przekrój belki).

Zazwyczaj płatew stropowa jest wykonana z drewna iglastego, wśród którego dominuje kantówka drewniana z sosny lub świerku. Na murłatę i całą więźbę dachową wybierz certyfikowane drewno, które jest:

• odpowiedniej wilgotności;
• zabezpieczone przed szkodliwymi czynnikami biologicznymi;
• zabezpieczone przed ogniem;
• zapewniającego właściwy poziom bezpieczeństwa,
• które nadmiernie nie odkształca się wraz z upływem czasu.

Na więźbę dachową warto wybrać drewno konstrukcyjne w klasie C24. To drewno lite o dobrych parametrach, dużej wytrzymałości i nośności przekroju na zginanie 24 MPa (megapaskale).

Dużo rzadziej wybierana jest murłata betonowa. Funkcję murłaty spełnia wówczas wieniec, do którego mocuje się krokwie łącznikami w formie zabetonowanych kotew z nagwintowanymi końcówkami. Utrudnione mocowanie drewnianych elementów z betonowym wieńcem to silny argument przeciwko murłacie betonowej. Odpowiednie wypoziomowanie drewnianej belki jest również znacznie prostsze niż wylanie perfekcyjnie równej wylewki betonowej.

Namurnice mają ściśle określone zastosowanie. Pod względem konstrukcyjnym murłaty łączące ściany konstrukcyjne z dachem obiektu budowlanego stosuje się z kilku powodów. Przede wszystkim płatew stropowa wpływa na parametry nośności i ogólną stateczność więźby dachowej. Funkcją murłaty jest przenoszenie i rozłożenie obciążenia z dachu na ściany zewnętrzne – zwłaszcza tego, wynikającego z zalegającego śniegu i napierającego wiatru. Pozwala to zebrać obciążenia punktowe z krokwi i równomiernie rozłożyć na całej długości ścian budynku.

Dodatkowo namurnice łączą krokwie w jedną strukturę, co jest istotne szczególnie w przypadku wiszącego systemu kratownicowego, pozbawionego kalenicy. Bez murłaty więźba dachowa miałaby niską wytrzymałość, a konstrukcja dachu nie byłaby stabilna i rozpadłaby się na kilka osobnych trójkątów.

Bezapelacyjnie murłata to bardzo ważna belka więźby dachowej. Niewiele osób się na to decyduje, ale możesz stworzyć dach bez namurnicy. Takie rozwiązanie dotyczy najczęściej starych i odnawianych budynków, gdzie alternatywą dla murłaty będzie stworzenie nowego szkieletu dachu i ewentualne mocowanie krokwi do żelbetonowego wieńca. Wówczas to wieniec będzie łączył ściany zewnętrzne ze stropem, wzmacniał ściany poddasza i usztywniał konstrukcję obiektu budowlanego.

PAMIĘTAJ!

W przypadku wykonywania dachu bez murłaty musisz szczególnie zadbać o więźbę dachową, będącą podstawą i oparciem dla konstrukcji dachu. Przy projektowaniu i konstruowaniu więźby dachowej koniecznie dopilnuj odpowiedniej grubości jętki dachowej oraz właściwego rozstawu krokwi i płatew kalenicowych. Będą one przenosić obciążenia z płyt dachowych na poprzeczne układy nośne.

Wieniec pod murłatę musi być solidny, ponieważ jest odpowiedzialny za przenoszenie obciążeń:

• pionowego, wynikającego z ciężaru wyżej położonych kondygnacji;
• skośnego, wynikającego z ukształtowania spadku połaci położonej na powierzchni wieńca dachowego.

Szczególnie wymagający jest wieniec dachowy w konstrukcjach połaci opartych na niskich ścianach poddasza, mniej wymagający – w konstrukcjach opartych bezpośrednio na stropie. Wymiarowanie, obliczenia i projekt najlepiej powierzyć specjalistom z biur projektowych. Zapobiegnie to ryzyku rozjeżdżania się konstrukcji połaci i rozpadania się ścian na boki przy nadmiernym obciążeniu dachu.

Wieniec wzmacnia ściany budynku i jest wykonywany wzdłuż ścian zewnętrznych jako konstrukcja żelbetowa. Grubość wieńca pod murłatę najczęściej odpowiada grubości ścian nośnych budynku i zawiera się w granicy od 20 do 25 cm. Zwykle wieniec ma przekrój kwadratowy, dlatego wysokość konstrukcji jest równa szerokości (np. 25 × 25 cm). Dzieje się tak głównie, gdy jest montowany na ścianach poddasza. Przekrój prostokątny jest akceptowalny, jeżeli wieniec montuje się na ścianach jednowarstwowych.

Wieniec wykonuje się w deskowaniach. Najpierw wykonaj zbrojenie wieńca pod murłatę, wykorzystując do tego pręty o grubości od 12 do 16 mm, ze strzemionami z nieco cieńszych, gładkich prętów, układanych co 20-30 cm. Połączenie elementów zbrojenia wieńca jest kluczowe dla właściwego przenoszenia obciążeń pochodzących od połaci dachowej. Pręty połącz przy użyciu cienkiego drutu wiązałkowego. Ułożone zbrojenie zalej betonem, a po wyschnięciu i związaniu, do wieńca przytwierdza się murłatę.

Połączenie murłaty z wieńcem odbywa się za pomocą kotew. Typy i wielkość kotew wkręcanych w wieniec są różne w zależności od wysokości oraz grubości murłaty (np. kotwy do murłaty m16). Stalowe szpilki do murłaty powinny mieć średnicę przynajmniej 14 mm. Należy też zapoznać się z informacjami, co ile rozmieszczać kotwy do murłaty, koniecznie po uwzględnieniu miejsc oparcia krokwi. Najczęściej szpilki do murłaty w kształcie litery „L” rozmieszcza się co 100-150 centymetrów. Pod nakrętkami umieść podkładki stalowe o dużej średnicy.

PAMIĘTAJ!

Prawidłowe zakotwienie murłaty do wieńca to gwarancja prawidłowego przenoszenia obciążeń i zabezpieczenia dachu przed unoszeniem na skutek podmuchów.

Przed przytwierdzeniem namurnicy na kotwy, belki wcześniej ułożone na żelbetonie należy zabezpieczyć przed wilgocią. Zastosowanie certyfikowanego drewna i specjalnych środków do impregnacji, obniżających nasiąkliwość, może być niewystarczające. Dlatego jest zasadne wykonanie odpowiedniej izolacji pod murłatę. Płatew stropową od wieńca oddziela się poprzez zastosowanie papy lub specjalnej folii.

Po zamocowaniu murłaty na wieńcu można rozpocząć proces oparcia i montowania krokwi, co ma kluczowe znaczenie dla stabilności więźby dachowej. Istnieje kilka typów połączenia krokwi z murłatą.

• Połączenie typu zacios – najpopularniejsze mocowanie krokwi do murłaty. Nacięcie w krokwi ma głębokość do 1/3 wysokości przekroju. Krokiew osadzona w murłacie jest mocowana wkrętami lub gwoździami konstrukcyjnymi, również z wykorzystaniem łączników ciesielskich z płytek perforowanych i kątowników krokwiowo-płatwiowych SPF.

• Połączenie typu zamek kurpiowski – mocowanie krokwi do murłaty polegające na wykonaniu dwóch trójkątnych nacięć na krokwi oraz trapezowego na murłacie, bez użycia łączników: gwoździ i wkrętów.

• Połączenie typu zamek galicyjski – łatwiejsza odmiana zamka kurpiowskiego. W zacinaniu krokwi do murłaty kosztem trójkątów stosuje się wręby. To kolejny system mocowania bez użycia gwoździ czy wkrętów.

Metodę mocowania murłaty z krokwiami wybiera projektant w zależności od wielkości sił rozporowych. Najstabilniejszą metodą jest połączenie typu zacios. Przed zabetonowaniem krokwi należy określić miejsca oparcia na murłacie, aby nie kolidowały z miejscem występowania kotew mocujących murłatę do wieńca.

Ocieplenie murłaty podnosi komfort domowników, zwłaszcza w przypadku użytkowego poddasza. Przekłada się również na oszczędności energetyczne. Nieocieplona murłata może być bowiem dużym mostkiem termicznym.

Sprawdź także: Jak ocieplić poddasze?

Przerwa między dachem a murłatą może zostać ocieplona na kilka sposobów. Najczęściej spotyka się ocieplenie murłaty styropianem. Przydatne mogą okazać się płyty styropianowe pozostałe z procesu ocieplenia ścian budynku. Kawałki styropianu muszą być dokładnie docięte tak, aby były prostopadłe do membrany dachowej i o trójkątnym przekroju. Stosuje się też ocieplenie wełną mineralną zachodzącą na górną część murłaty. Najważniejsze, aby ocieplenie połaci dachowych stanowiło ciągłość z izolacją ścian nośnych. Ze względu na trudność zastosowania styropianu czy wełny, możesz też zdecydować się na ocieplenie murłaty pianką poliuretanową.

Pękanie i rozwarstwienie murłaty jest powodem do niepokoju. Do uszkodzeń dochodzi w wyniku kurczenia się drewna, podczas jego wysychania (co jest naturalnym procesem). Problem staje się poważniejszy, gdy do schnięcia dochodzi zbyt szybko. Jeżeli to więźba rozporowa, innym powodem rozwarstwienia może być wbicie łącznika w miejscu, gdzie z krokwi na murłatę przekazywane są znaczące siły poziome.

Ryzyko pękania najlepiej wyeliminować jeszcze na etapie planowania i powstawania konstrukcji, np. poprzez zastosowanie odpowiedniego drewna i przekroju murłaty, bądź użycie systemowych złączy ciesielskich. Jeżeli doszło do pękania murłaty w użytkowanym budynku, pozostaje ograniczenie dalszych uszkodzeń i wzmocnienie elementu. W tym wypadku stosuje się dwa rozwiązania:

• zastosowanie perforowanych płytek stalowych w miejscu pęknięć;
• zamontowanie wkrętów z gwintem od wewnętrznej strony na całej długości.

Pozwolą one odpowiednio połączyć rozwarstwione części. Ewentualnie możesz zastosować wkręty SWD o podwójnym gwincie zaprojektowane do dociągnięcia łączonych elementów.

W perspektywie całej konstrukcji dachu murłata jest więc niewielką, ale bardzo ważną częścią więźby. Belka przymocowana do wieńca nie tylko przenosi obciążenia z dachu na ściany, ale też skutecznie łączy oba elementy. Właściwy montaż namurnicy jest kluczowy dla zabezpieczenia dachu przed uszkodzeniem.

Czy murłata jest łatwa w montażu?

Dla doświadczonego dekarza montaż murłaty nie jest skomplikowany. Murłatę mocuje się równolegle do krawędzi ściany. Najczęściej namurnica jest montowana do żelbetonowego wieńca specjalnymi kotwami rozmieszczonymi co 100-150 cm.

Jak wybrać odpowiednie kotwy do murłaty?

Solidny montaż murłaty do wieńca daje gwarancję zabezpieczania dachu przed unoszeniem wskutek silnych porywów wiatru. Szpilki do murłaty przenoszą także poziome obciążenia z dachu na wieniec. Kotwy najczęściej mają średnicę 14 lub 16 mm i są wygięte w kształt litery "L". Dokładna średnica szpilek jest dobierana pod względem planowanych obciążeń i przekroju belki.

Czym ocieplać murłatę – styropianem czy wełną?

Częściej wybieranym materiałem izolacyjnym jest styropian w formie gładkich i równych kawałków. Alternatywą jest ocieplenie murłaty wełną zachodzącą na jej górną część. Jeżeli umieszczenie wełny lub styropianu okaże się utrudnione, np. ze względu na trudno dostępną przestrzeń, możesz rozważyć ocieplenie murłaty pianką poliuretanową. Niezależnie od materiału, ocieplenie murłaty jest koniecznością. Nieocieplona namurnica przyczynia się do strat ciepła i przenikania wilgoci do wnętrza.